Dylematy kliniczne
RECIST v. PERCIST – porównanie radiologicznych kryteriów odpowiedzi na leczenie
Mgr Paweł Zdanowski
Prof. dr hab. med. Leszek Królicki
Istotnym elementem prowadzenia terapii jest obiektywna kontrola jej skuteczności. W przypadku stwierdzenia braku korzyści terapeutycznej wybrana procedura powinna być przerwana i zastąpiona inną, alternatywną metodą leczenia. Znaczącym problemem jest opracowanie odpowiednich kryteriów, które pozwoliłyby na miarodajną ocenę efektu terapeutycznego.
Jedną z ważnych form oceny leczenia jest analiza wyników badań obrazowych. W tym celu opracowano radiologiczne kryteria odpowiedzi na leczenie schorzeń nowotworowych. Początkowo były to kryteria bazujące na wytycznych WHO. Ze względu na ich niedoskonałość, w 2000 roku opracowano nowe wytyczne określone mianem RECIST 1.0 (Response Evaluation Criteria in Solid Tumors), a w 2009 roku dokonano ich aktualizacji do wersji RECIST 1.1.[1]
Autorzy kryteriów zdefiniowali następujące pojęcia:
- PR (częściowa odpowiedź),
- CR (całkowita odpowiedź),
- PD (progresja choroby),
- SD (stabilizacja choroby).
Radiologiczne kryteria odpowiedzi na leczenie
RECIST 1.0 i 1.1 opierają się na porównaniu wymiarów tych ognisk chorobowych, które można obiektywnie zmierzyć w badaniu przed leczeniem i w jego trakcie. Poniżej przedstawiono podstawowe zasady analizy według wytycznych RECIST 1.0:
1. Zdefiniowanie ognisk chorobowych, których wymiar w osi długiej (LD) wynosi ≥ 10 mm (w spiralnym TK) oraz ≥ 20 mm (w konwencjonalnym TK i MRI).
2. Zsumowanie wymiarów maksymalnie 10 reprezentatywnych ognisk (do pięciu w jednym narządzie).
O progresji choroby świadczy 20-proc. wzrost sumy zmierzonych wymiarów albo pojawienie się nowych zmian chorobowych. W protokole RECIST 1.0 nie brano pod uwagę pomiaru węzłów chłonnych oraz wyników badania PET. Najbardziej pożądanym wynikiem klinicznym jest stwierdzenie PR lub CR.
RECIST 1.1 różni się przede wszystkim uwzględnieniem pomiarów węzłów chłonnych (wzdłuż osi krótkiej). Poniżej przedstawiono podstawowe zasady analizy RECIST 1.1:
1. Zdefiniowanie ognisk chorobowych, których najmniejsze wymiary w osi długiej wynoszą ≥ 10 mm (w TK i MRI).
2. Zdefiniowanie ognisk chorobowych w RTG klatki piersiowej o wymiarze w osi długiej > 20 mm.
3. Zdefiniowanie węzłów chłonnych o wymiarze w osi krótkiej ≥ 15 mm (przyjęto, że węzły chłonne o wymiarze 10-14 mm są uznawane za powiększone, a mniejsze niż 10 mm za prawidłowe).
