Praktyka kliniczna
Polineuropatia indukowana chemioterapią
Dr n. med. Elwira Góraj
Polineuropatia obwodowa indukowana chemioterapią (ang. chemotherapy-induced peripheral neuropathy – CIPN) jest objawem niepożądanym o typie neurotoksyczności występującym w różnym stopniu nasilenia i zależnym od dawki. Substancjami najczęściej indukującymi są pochodne platyny, taksoidy, alkaloidy barwinka, bortezomib, cytarabina, interferon i talidomid. Wśród czynników ryzyka wymienia się: współistniejące neuropatie obwodowe, niewydolność nerek, palenie papierosów, podwyższone stężenie cholesterolu ≥200 mg/dl, BMI ≥23, czynniki genetyczne. Mimo różnych substancji stosowanych w leczeniu objawowym CIPN nadal nie ustalono konsensusu leczenia. Nie do końca wyjaśniony jest również patomechanizm. Brakuje wystarczającej liczby badań potwierdzających skuteczność poszczególnych metod. Do najczęściej stosowanych leków należą: gabapentoidy, duloksetyna, TCA, opioidy, kapsaicyna. Obecnie za najskuteczniejsze uważa się podejście multimodalne wykorzystujące farmakoterapię, fizjoterapię, terapię zajęciową, psychoterapię oraz suplementy.
Polineuropatia obwodowa indukowana chemioterapią jest stosunkowo częstym objawem niepożądanym leczenia onkologicznego, który dotyka ok. 40 proc. pacjentów. W większości objawy samoistnie przemijają lub stają się mniej nasilone. Zaburzenia ustępują w różnym czasie w zależności od czynnika wywołującego.
Toksyczny wpływ chemioterapii na układ nerwowy ma coraz większe znaczenie ze względu na rosnącą liczbę wyleczonych pacjentów oraz pojawianie się nowych leków onkologicznych o udowodnionej neurotoksyczności.
Najliczniejszą grupą dotkniętą tym powikłaniem są chorzy leczeni z powodu raka piersi i raka jelita grubego.
CIPN nie tylko znacząco upośledza jakość życia, ale może negatywnie wpłynąć na wyniki leczenia onkologicznego, zmuszając do modyfikacji dawki lub przerwania terapii. Jak dotąd nie są znane żadne skuteczne metody prewencyjne.[1]
Najczęstsze skargi dotyczą zaburzeń czucia typu drętwienia, mrowienia oraz bólu. W cięższych postaciach mogą współistnieć zaburzenia motoryczne z osłabieniem siły mięśniowej, zaburzenia czucia w obrębie unerwienia nerwów czaszkowych oraz dysfunkcja układu autonomicznego.
Konsekwencją jest niesprawność różnego stopnia, upośledzająca codzienne funkcjonowanie i obniżenie jakości życia.
Wystąpienie powikłania w stopniu ciężkim uniemożliwia kontynuowanie terapii onkologicznej w planowanej dawce. Wymaga jej redukcji lub przerwania leczenia – co może mieć wpływ na przeżycie.
Czynniki ryzyka
Częstotliwość występowania CIPN różni się w zależności od rodzaju substancji wywołującej. Wpływ na stopień neurotoksyczności ma:
