Tabela 1. Zespół jelita nadwrażliwego – Kryteria Rzymskie IV3
Jeśli więc najczęstszą przyczyną zmiany rytmu wypróżnień jest zespół jelita nadwrażliwego, a rozpoznanie choroby stawiane jest na podstawie wywiadu i badania fizykalnego, to gdzie jest haczyk? Należy zdać sobie sprawę, że czułość rozpoznawania zespołu jelita nadwrażliwego według kryteriów klinicznych, bez współwystępowania objawów alarmowych, nie przekracza 69,7%, a więc jest niska. Sytuację dodatkowo komplikuje fakt, że biegunka i zaparcie jako pojedyncze objawy raka jelita grubego mają bardzo niską dodatnią wartość predykcyjną (PPV – positive predictive value)4,5. Ryzyko raka wyraźnie rośnie, gdy biegunce lub zaparciu towarzyszy inny objaw dotyczący przewodu pokarmowego, a w szczególności tak zwany objaw alarmowy. W takiej sytuacji warto przeprowadzić szczegółowe badania diagnostyczne.
Najczęściej wymienianymi objawami alarmowymi są:
• krwawienie z jelita grubego (krew na stolcu, zmieszana ze stolcem, krew na papierze toaletowym, smoliste stolce)
• niedokrwistość i syderopenia
• utrata masy ciała
• gorączka
• wiek wystąpienia objawów powyżej 50 r.ż.
• wywiad rodzinny raka jelita grubego
• dolegliwości nocne.
W 2015 r. Narodowy Instytut Zdrowia Wielkiej Brytanii (NICE – National Institute for Health and Care Excellence) określił kryteria skierowane do lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, których spełnienie powinno wiązać się ze skierowaniem pacjenta do pilnej diagnostyki w kierunku raka jelita grubego.
Kolonoskopia jest bezwzględnie rekomendowana u pacjentów6:
• ≥40 r.ż. z utratą masy ciała i bólem brzucha
• ≥50 r.ż. z krwawieniem z odbytu
• ≥60 r.ż. z niedokrwistością
• ≥60 r.ż. ze zmianą rytmu wypróżnień występującą w ostatnim roku.
Dodatkowo NICE zachęca lekarzy rodzinnych do kierowania pacjenta na kolonoskopię, o ile spełniają następujące kryteria6:
• <50 lat z krwawieniem z odbytu i bólem brzucha
• <50 lat z krwawieniem z odbytu i zmianą rytmu wypróżnień