Niewątpliwie najtrudniejszą do dyskusji grupą rodziców są ci odmawiający szczepień. Rozmowy z nimi na pewno nie należą do łatwych, głównie dlatego, że często towarzyszą im duże emocje. W związku z tym należy raczej prowadzić krótkie rozmowy, odsyłać do portali z rzetelną wiedzą na temat szczepień (np. portal http://szczepienia.pzh.gov.pl/ stworzony przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny), proponować odrębne wizyty poświęcone szczepieniom czy wizytę u specjalisty w poradni konsultacyjnej ds. szczepień.28,37 W czasie rozmowy warto unikać naukowych dyskusji i przerzucania się argumentami, a zamiast tego szukać przyczyn odmowy, badać gotowość rodzica do zmiany zdania lub ewentualnie do zastosowania indywidualnego kalendarza szczepień.13 W tej grupie rodziców możliwość opracowania dla ich dziecka indywidualnego kalendarza szczepień może spowodować zmianę postawy ze zdecydowanego sprzeciwu na umiarkowany, a to w przypadku dobrej tolerancji szczepień przez ich dziecko może przyczynić się do akceptacji szczepień przez rodziców w przyszłości.
Rola postawy lekarza wobec szczepień
Dla rodzica podejmującego decyzję o zaszczepieniu dziecka bardzo ważna jest także postawa lekarza wobec szczepień i jego poglądy na ten temat. Fakt, że w przeprowadzonym ostatnio badaniu ankietowym wśród 500 polskich lekarzy większość uważała się za zwolenników szczepień, jest pocieszający,38 ale zbyt mała liczebność badanej grupy nie pozwala na wyciągnięcie wniosków na temat całej populacji lekarzy. Warto prowadzić dalsze badania nad postawami polskich lekarzy wobec szczepień, by znaleźć odpowiedź na pytanie, czy są lekarze, którzy wątpią w szczepienia, i – jeśli odpowiedź jest twierdząca – jaki jest ich odsetek w naszym kraju. Jak wynika bowiem z raportu ECDC, niektórzy lekarze z czterech poddanych badaniu europejskich krajów (Francji, Grecji, Chorwacji, Rumunii) mają podobne obawy dotyczące szczepień jak rodzice. To, że ankietowani lekarze obawiali się wystąpienia u ich pacjentów NOP i stosowania nowych preparatów, wydaje się zrozumiałe, niepokojący zaś jest fakt, że część lekarzy uważała szczepionki za nieskuteczne i niepotrzebne w związku z małym ryzykiem wystąpienia choroby zakaźnej, a także twierdziła, że podaje się ich zbyt dużo i zbyt wcześnie u dzieci.39 Fakt, że część lekarzy ma obawy związane ze szczepieniami, dodatkowo potwierdzają wyniki badania Vergera i wsp. – 16-43% francuskich lekarzy rodzinnych przyznało, że przynajmniej jedno z ocenianych szczepień zalecanych nigdy nie było lub jest tylko czasami rekomendowane przez nich pacjentom.40 Te wyniki nie napawają optymizmem, ponieważ udowodniono, że zarówno zniechęcająca postawa lekarza wobec szczepienia, jak i powstrzymanie się od porady w tym zakresie mogą być głównymi czynnikami jego niewykonania.41
Niewiedza lekarzy może także prowadzić do nieuzasadnionego odraczania szczepienia u dziecka zgłaszającego się we właściwym terminie do punktu szczepień mimo braku przeciwwskazań do jego wykonania (na przykład katar, ekspozycja na chorobę zakaźną czy okres rekonwalescencji po przebytej chorobie).42,43 Takie zjawisko doczekało się swojej nazwy: „stracona szansa na zaszczepienie” (missed immunization opportunity44) i niestety wcale nie jest rzadkie.5,45,46 W związku z tym lekarze mający wątpliwości dotyczące szczepień powinni starać się doszkalać, uzupełniać wiedzę, stale rozwijać się w tym zakresie, słuchać uznanych autorytetów w tej dziedzinie, uczestniczyć w konferencjach, szkoleniach, gdzie niewątpliwie mają nieocenioną możliwość zadawania pytań ekspertom.
Organizacja punktu szczepień
Na koniec nie należy zapominać o zadbaniu o dobrą organizację punktu szczepień, uwzględniając fakt, że czynnikami zmniejszającymi szanse na wykonanie szczepienia mogą być: brak możliwości umówienia się na wizytę we właściwym czasie, niedogodne godziny przyjęć, a także niemiłe zachowanie personelu odpowiedzialnego za wykonywanie szczepień.3,4,45 Oczywiście zmiany organizacyjne nie zawsze są łatwe do przeprowadzenia, ale z pewnością im bardziej przyjazny dla rodziców będzie punkt szczepień, tym łatwiej o pozytywną decyzję o zaszczepieniu ich dziecka.
Do zapamiętania
- Lekarz odgrywa znaczącą rolę w podejmowaniu przez rodziców decyzji o wykonaniu szczepienia u ich dziecka.
- Rozmowy z rodzicami na temat szczepień powinny być indywidualizowane z uwzględnieniem ich postaw i poglądów w tym zakresie.
- Lekarze kwalifikujący dzieci do szczepień powinni stale aktualizować swoją wiedzę z dziedziny wakcynologii, a także rozwijać umiejętności komunikacyjne.
- Punkty szczepień powinny być przyjazne dla pacjentów i dostosowane do ich potrzeb.
Podsumowanie
Lekarz POZ odgrywa ważną rolę w kształtowaniu właściwych postaw rodziców wobec szczepień, zwłaszcza w przypadku rodziców mających wątpliwości dotyczące wykonywania szczepień u swoich dzieci. W związku z tym lekarze powinni stale poszerzać swoją wiedzę z zakresu wakcynologii, dbać o dobrą organizację punktu szczepień oraz rozwijać swoje umiejętności komunikacyjne, dzięki którym mogą skłonić wątpiącego rodzica do zaakceptowania szczepień.47