Kiedy rozwój mowy dziecka odbiega od normy? Ważne informacje dla pediatry

mgr Eulalia Morgiel, logopeda, psycholog, pedagog specjalny1
lek. Łukasz Morgiel2

1Małe Przedszkole i Żłobek w Warszawie; Przedszkole nr 34 w Warszawie

2Oddział Dziecięcy, Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Krotoszynie

Adres do korespondencji:

lek. Łukasz Morgiel

Oddział Dziecięcy, Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Krotoszynie

ul. Młyńska 2, 63-700 Krotoszyn

e-mail: morgiellukasz@gmail.com

  • Omówienie prawidłowego rozwoju i biologicznych podstaw mowy. Rozwój mowy i jego zaburzenia z punktu widzenia logopedów i pediatrów
  • Najczęstsze nieprawidłowości w rozwoju mowy u dzieci do 6 roku życia
  • Kiedy należy skierować dziecko do logopedy, a kiedy konieczna jest konsultacja innych specjalistów, których diagnoza i leczenie są niezbędne do osiągnięcia zadowalających efektów terapii logopedycznej?
  • Rola wczesnego rozpoznawania nieprawidłowości w rozwoju mowy i rozpoczęcia terapii logopedycznej

Mowa jest jedną z podstawowych i najważniejszych umiejętności człowieka. Umożliwia komunikację z innymi, a także ma istotne znaczenie dla rozwoju poznawczego, emocjonalnego i społecznego. Składają się na nią trzy elementy: nadawanie informacji, tekst (wypowiedź) i odbiór informacji. Dzięki ekspresji mowy informujemy otoczenie o tym, co wiemy, umiemy, myślimy, czujemy, widzimy, a także jakie są nasze potrzeby. Tekst jest nosicielem treści, to językowo zorganizowana wypowiedź. Percepcja mowy umożliwia nam rozumienie otoczenia i zdobywanie wiedzy. Nieprawidłowości występujące na którejkolwiek płaszczyźnie mowy będą miały negatywny wpływ na inne umiejętności. Zaobserwowane w mowie odstępstwa od normy mogą być skutkiem niewłaściwie funkcjonujących układów biologicznych lub psychicznych.

Wczesne kształtowanie się mowy

Mowa zaczyna się kształtować już w życiu prenatalnym. Jest to tzw. okres przygotowawczy, w którym rozwijają się mięśnie i narządy mowy. Od około 20 tygodnia ciąży płód reaguje pobudzeniem i ruchami ciała na silne dźwięki oraz wibracje1. W 7 miesiącu życia płodowego ssie kciuk, a większość odruchów jest już wykształcona (np. ssania, poszukiwania pokarmu). Po urodzeniu noworodki przedkładają głos matki nad głos innej kobiety, głos kobiecy nad męski, jakikolwiek głos ludzki nad inne dźwięki lub ciszę2. Niemowlęta krótko po urodzeniu potrafią różnicować czas rozpoczęcia dźwięczności3 i miejsce artykulacji4 tak jak osoby dorosłe. Dziecko przychodzi więc na świat z wieloma umiejętnościami, które są niezbędne do przyswajania języka. Ze względu na to, że mowa zaczyna się kształtować tak wcześnie, na jej rozwój należy wpływać jak najwcześniej. Stymulacje są potrzebne w trakcie rozwoju, a nie wtedy, kiedy oczekiwane jest jego zakończenie.

Wczesne wykrycie nieprawidłowości

Na każdym etapie rozwoju mowy mogą wystąpić nieprawidłowości bądź opóźnienia. Mogą one dotyczyć nie tylko ekspresji mowy, lecz także jej percepcji. Zanim dziecko wypowie pierwsze słowa, musi nastąpić ich odbiór. Opóźnienia w odbiorze mowy, czy to ...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Rola logopedy

Konieczność uczestniczenia w zajęciach logopedycznych zazwyczaj kojarzy się tylko z wadami wymowy, czyli nieprawidłową realizacją głosek. Rolę logopedy zawęża się do [...]

Rola pediatry

Skuteczność opieki logopedycznej będzie lepsza, jeśli będzie się ona opierała na profilaktyce i współpracy ze środowiskiem opiekuńczo-wychowawczym dziecka. Pediatra, ponieważ pracuje [...]

Przebieg prawidłowego rozwoju mowy

Aby właściwie skierować dziecko do logopedy, konieczna jest znajomość rozwoju mowy. Prawidłowy przebieg tego procesu zostanie przedstawiony poniżej.

Biologiczne podstawy mowy

Biologiczną podstawą mowy jest układ nerwowy12. W czynnościowym podziale układu nerwowego wyróżnia się trzy części: aferentną, nadrzędną i eferentną. Pierwszą (aferentną) [...]

Kiedy skierować dziecko do logopedy?

W tabeli 2 przedstawiono wskazówki pomocne przy podjęciu decyzji dotyczącej skierowania dziecka do logopedy.

Kiedy skierować dziecko do innych specjalistów?

Warunkiem prawidłowego rozwoju mowy jest właściwa budowa i sprawne funkcjonowanie układów biologicznych. Dlatego dla osiągnięcia celów terapii logopedycznej bardzo ważna jest [...]

Podsumowanie

Rozwój językowy umożliwia dziecku nawiązywanie relacji z innymi, sprawne funkcjonowanie w społeczeństwie, zdobywanie nowych umiejętności, a także daje poczucie bezpieczeństwa i [...]

Do góry