Prawidłowe rozpoznanie
Żałoba a depresja, czyli jak odróżniać normę społeczną i kulturową od patologii – cz. 2
Dr hab. med. Tomasz Pawełczyk
Dr n. hum. Agnieszka Pawełczyk
W pierwszej części artykułu omówione zostały trudności klasyfikacyjne, kontekst epidemiologiczny oraz przebieg żałoby fizjologicznej. W drugiej części autorzy pokazują, jak odróżnić stan żałoby fizjologicznej od jej pogranicza i patologii, oraz podają praktyczne wskazówki dotyczące różnicowania.
Żałoba powikłana
Żałoba powikłana jest definiowana jako żałoba charakteryzująca się pewnymi nieprawidłowymi cechami, które uniemożliwiają przejście do fazy reorganizacji/adaptacji po stracie. Do cech wyróżniających należą:
- nadmierna intensywność w zakresie nasilenia typowych objawów towarzyszących żałobie, co upośledza istotnie funkcjonowanie osoby nią dotkniętej,
- nadmierna długość, tj. przekraczająca zwyczajowo przyjęte w danej kulturze okresy żałoby,
- opóźniony początek,
- nietypowa jakość objawów, tj. obecność objawów innych niż opisane wcześniej dla żałoby fizjologicznej.[1,2]
Według szacunków epidemiologicznych żałoba powikłana dotyczy 10-20 proc. wszystkich osób dotkniętych żałobą.[3,4]
Przyjrzyjmy się teraz dokładniej poszczególnym cechom wyróżniającym żałobę powikłaną. W zakresie ciężkości objawów ich nadmierne nasilenie oznacza, że intensywność typowych objawów żałoby fizjologicznej powoduje istotne upośledzenie codziennego funkcjonowania, nawet do poziomu na ogół obserwowanego w przebiegu epizodów depresyjnych. Nadmierny czas trwania oznacza, iż objawy utrzymują się, zwykle na podobnym poziomie, nieadekwatnie długo w stosunku do zwyczajowych standardów przyjętych w danej kulturze, czyli dłużej niż 6-12 miesięcy po stracie najbliższych. Taką żałobę powikłaną nazywa się inaczej przedłużoną lub przewlekłą. Oprócz czasu trwania często charakteryzuje się ona obecnością następujących myśli, uczuć i zachowań:
- zaprzeczenie realności śmierci osoby zmarłej,
- oczekiwanie jej powrotu,
- utrzymujące się ruminacje na temat zmarłego.
Charakterystyczny jest brak typowego następstwa faz żałoby. Może występować fiksacja w fazie wstrząsu lub dezorganizacji/„kurczenia się w sobie”, co uniemożliwia przejście do fazy adaptacji/reorganizacji. O opóźnionym początku żałoby mówimy wówczas, gdy objawy charakterystyczne dla pierwszego etapu nie pojawiają się w ciągu dwóch tygodni po stracie bliskiej osoby. Taka postać żałoby powikłanej jest również nazywana odroczoną.
Do rozwoju żałoby powikłanej dochodzi istotnie częściej w przypadku, gdy śmierć bliskiej osoby była nagła, niespodziewana, samobójcza lub traumatyczna. Odmienna jakość objawów może polegać na tym, że nie pojawiają się typowe cechy emocjonalne, poz...
