Pomiędzy odrębnością a zacieraniem granic

Obszar psychoterapii uzależnień z jednej strony jest wyraźnie odrębną dziedziną oddziaływań leczniczych uwzględniającą specyfikę problemów pacjentów uzależnionych, z drugiej – przenika się z innymi szkołami psychoterapii. Zjawisko pewnego zacierania granic pomiędzy psychoterapią uzależnień a psychoterapią szerzej rozumianą warto poddać na wstępie krótkiej refleksji. Przejawia się ono m.in. w adaptowaniu do terapii uzależnień technik i metod charakterystycznych dla innych paradygmatów psychoterapeutycznych.

Przykładem może być popularna od kilku lat metoda terapii w duchu redukcji szkód stosowana w leczeniu osób z problemem uzależnienia i mająca swoje podstawy teoretyczne w koncepcjach psychodynamicznych.[1] Podobnie jest z dialogiem motywującym wywodzącym się z transteoretycznego modelu zmiany, który pomimo powszechnego stosowania nie jest narzędziem specyficznym dla terapii uzależnień.[2]

Innym aspektem tego zjawiska jest nieostre stawianie celów. Kiedyś było oczywiste, że terapia uzależnień koncentrowała się wokół abstynencji i psychologicznych mechanizmów uzależnienia, dzisiaj nie jest to już tak jednoznaczne. W diagnozie psychologicznej wykraczamy poza mechanizmy uzależnienia, a abstynencją lub ograniczaniem picia zajmujemy się głównie w początkowym etapie terapii. Tendencja ta wynika z wielu czynników. Rozwiązania systemowe w lecznictwie, zmiana wzorców picia i zażywania na łagodniejsze formy uzależnienia, indywidualny rozwój zawodowy terapeutów, proces szkolenia specjalistów, wzrost dostępności terapii – to tylko niektóre z nich. Zjawiska te warto poddawać refleksji, ponieważ tylko zintegrowany wewnętrznie system, program, terapeuta mogą być oparciem dla pacjenta.

„W czym mogę pomóc?”

Problem uzależnienia jest wieloaspektowy, a jego etiologia na tyle złożona, że w wyjaśnianie zjawisk z nim związanych zaangażowanych jest wiele dyscyplin naukowych. Zarówno koncepcje psychologiczno-społeczne, jak i biologiczno-medyczne poszukują odpowiedzi na pytanie o przyczyny, czynniki wyzwalające i mechanizmy podtrzymujące uzależnienie oraz dają wskazówki dotyczące postępowania terapeutycznego.

Niehomogeniczność zaburzeń związanych z używaniem substancji ma swoje konsekwencje. Modele leczenia pacjentów uzależnionych wywodzą się z różnych teorii i paradygmatów, dlatego terapia uzależnień posługuje się wieloma niespecyficznymi narzędziami....