Bez farmakoterapii
Terapia schematu jako integracyjne podejście do leczenia zaburzeń osobowości – koncepcja i główne pojęcia
Wojciech Stefaniak1
Lek. Izabela Stefaniak2
Terapia schematu jest podejściem, które ewoluuje od ponad 20 lat, obejmując w trakcie rozwoju zasięgiem swojego oddziaływania kolejne nowe typy zaburzeń i grup pacjentów. Nie bez powodu budzi coraz większe zainteresowanie wśród klinicystów i samych pacjentów, zwłaszcza z przewlekłymi problemami natury osobowościowej.
Badania skuteczności terapii schematu wydają się wysoce obiecujące, i to przy zastosowaniu w populacjach pacjentów powszechnie uznawanych za trudnych.[1-3] Jest to podejście integracyjne i odnosi się do wielu kierunków oraz metod, które istniały, zanim ta terapia uzyskała swój obecny status i ugruntowaną tożsamość. Dokonamy przeglądu tradycji psychologicznych i terapeutycznych mających historycznie wpływ na kształt i rozwój teorii, na której oparta jest terapia schematu. Prześledzimy również genezę interwencji definiujących jej charakter oraz proponowany w niej model relacji terapeutycznej, uwzględniając przy tym idee integrowane z innych nurtów oraz wskazując na rodzaj modelu integracji zastosowany w terapii schematu.
Metryka teorii schematu
Terapię schematu definiuje się jako integracyjne długoterminowe podejście psychoterapeutyczne, łączące elementy terapii interpersonalnej, Gestalt, terapii psychodynamicznych i teorii przywiązania opisane w języku paradygmatu poznawczego. Skupia się na terapii chronicznych, osobowościowych aspektów zaburzeń psychicznych oraz innych długotrwałych, opornych na zmianę problemów.[4] Jej twórca Jeffrey Young, psychoterapeuta poznawczo-behawioralny, bliski współpracownik Aarona Becka i dyrektor jego Center of Cognitive Therapy, od początku swoich poszukiwań bardziej adekwatnego sposobu terapii dla pacjentów trudnych był otwarty na wątki integrowania terapii poznawczo-behawioralnej (cognitive behavioral therapy – CBT) z innymi modalnościami terapeutycznymi. W latach 80. ubiegłego stulecia na większości wydziałów psychologii amerykańskich uniwersytetów dominował jeden z dwóch paradygmatów:
- tradycja psychodynamiczna lub psychoanalityczna,
- model poznawczo-behawioralny.
Terapie humanistyczne i doświadczeniowe, mniej obecne w ośrodkach akademickich, były jednak intensywnie eksplorowane przez praktyków. I to właśnie w obszarze praktyki terapeutycznej rozpoczął się powolny proces integracji tych podejść z głównymi nurtami obecnymi w ośrodkach uniwersyteckich.[5] Rozwój terapii schematu stał częścią tego złożonego procesu.
Jedno ze spostrzeżeń wynikających z pracy klinicznej Jeffreya Younga dotyczyło tego, że protokoły badawcze stosowane w CBT dla pacjentów depresyjnych lub lękowych czasem są niewystarczające. Young, podobnie jak inni terapeuci CBT, pracował z pacje...
