Psychiatria senioralna
Starzejący się mózg – jak się zmienia w procesach otępiennych
Prof. dr hab. med. Anna Grzywa
Czasem jest tak, że starzejemy się w oczach innych ludzi i dopiero później zaczynamy sami to zauważać. Dla jednych osób starość rozpoczyna się z pojawieniem się zmarszczek na twarzy, łysieniem, tyciem lub chudnięciem, urodzeniem się wnuków, ale znam też panią, która po raz pierwszy w życiu poczuła się stara, kiedy w autobusie młody człowiek, spojrzawszy na nią, ustąpił jej miejsca. Jarosław Iwaszkiewicz, będąc sprawnym w wieku powyżej 80 lat, mawiał, że człowiek na starość psuje się albo od nóg, albo od głowy, i to pierwsze uważał za znacznie korzystniejsze, co zresztą było widać na jego przykładzie, kiedy podpierając się laską, nadal tworzył.
Mózg seniora
Masa i wielkość mózgu osiągają najwyższe wartości w wieku kilkunastu lat, w miarę starzenia się maleje zarówno waga, jak i wielkość mózgu. Istotny zanik mózgu rozpoczyna się po przekroczeniu 60. r.ż. Do 10. dekady stosunek objętości mózgu do jamy czaszki spada z 93 do 80 proc. Kiedy obniża się liczba neuronów korowych, warstwa korowa staje się cieńsza. Liczba wielkich neuronów maleje, rośnie zaś liczba neuronów małych.
Normalny proces starzenia i otępienie dotykają szczególnych obszarów mózgu, zwłaszcza połączeń płatów czołowych ze skroniowymi i ciemieniowymi. Układ limbiczny, substancja czarna i miejsce sinawe, hipokamp, okolice przyhipokampowe oraz czołowe jądra głębokie – w nich wszystkich uwidacznia się pokaźny ubytek neuronów. Rozmiar komór mózgu jest większy w wieku starszym niż u ludzi młodych. Za pomocą nowoczesnych metod obrazowania można łatwo uwidocznić zwiększenie rozmiarów komór, bruzd i przestrzeni podpajęczynówkowej.
Poza utratą neuronów starzejący się mózg podlega dynamicznej przebudowie. U zdrowych starszych osób obszary przyhipokampowe wciąż wykazują plastyczność. Przed nową erą badań nad neuroglejem uważano, że kiedy zawodzi dendrytyczne rozgałęzianie, siły umysłowe słabną. Jeszcze do niedawna sądzono, że mózg rozwija się od dzieciństwa do dorosłości, a później z czasem ulega coraz większej degradacji. Nowe badania wykazują, że wprawdzie liczba neuronów w późnym wieku może spadać, ale nie maleje, a nawet wzrasta liczba komórek neurogleju, astrocytów, które przechowują wiedzę, szczególnie w sytuacji kiedy pamięć jest ćwiczona. Neurony stanowią jedynie 10 proc. komórek kory mózgu, pozostałe 90 proc. to neuroglej, którego komórki komunikują się zarówno między sobą, jak i z neuronami.[1]
Związek między funkcjami poznawczymi i zmianami morfologicznymi, które występują w procesie starzenia się mózgu, wciąż nie jest do końca zrozumiany. W obrębie hipokampu pojawiają się zmiany wodniczkowo-ziarniste. Płytki starcze i sploty neurofibry...
