Bez farmakoterapii

Terapia skoncentrowana na przeniesieniu w kontekście leczenia zaburzeń osobowości typu borderline

Maria Flakus

Zakład Psychologii Ogólnej, Instytut Psychologii, Uniwersytet Śląski w Katowicach

Adres do korespondencji: Maria Flakus, Zakład Psychologii Ogólnej, Instytut Psychologii, Uniwersytet Śląski w Katowicach, ul. Grażyńskiego 53, 40-126 Katowice

Zaburzenia osobowości z pogranicza (borderline personality disorder – BPD) są jednymi z najczęstszych zaburzeń osobowości w grupie pacjentów leczonych ambulatoryjnie i psychiatrycznie. Pacjenci z tym rozpoznaniem często przysparzają wielu problemów w kontakcie psychoterapeutycznym, dlatego postrzegani są jako szczególnie wymagający. Pośród wielu propozycji psychoterapeutycznych adresowanych do tej grupy pacjentów można wskazać m.in. na sposoby pracy wywodzące się z nurtu psychodynamicznego, tj. terapię skoncentrowaną na przeniesieniu (transference focused psychotherapy – TFP). Celem artykułu jest omówienie głównych zasad pracy w TFP oraz wskazanie zalet tego podejścia.

Psychoterapia – obok farmakoterapii – stanowi integralny element leczenia wielu zaburzeń psychicznych, w tym także zaburzeń osobowości (personality disorder – PD). Charakteryzują się one utrwalonym, sztywnym, przejawiającym się w wielu sytuacjach sposobem przeżywania i zachowania, odbiegającym od standardów przyjętych w danej grupie społecznej. Wzorzec ten jest względnie stabilny na przestrzeni życia danej osoby, ujawnia się najczęściej w okresie adolescencji lub wczesnej dorosłości i powoduje znaczący dyskomfort, a nawet cierpienie pacjenta. Według DSM-5 objawy PD można ujmować w ramach trzech kategorii:

  • zaburzenia integracji tożsamości i poczucia ja,
  • zaburzenia w funkcjonowaniu interpersonalnym przejawiające się obniżoną zdolnością do empatii i orientacji w zakresie motywów postępowania innych,
  • patologiczne cechy osobowości, charakterystyczne dla poszczególnych typów zaburzeń osobowości.


Dodatkowo w ramach wcześniejszych klasyfikacji zwracano uwagę także na inne elementy charakterystyczne dla tej grupy zaburzeń, m.in. zaburzenia regulacji emocjonalnej, trudności w zakresie kontroli popędów i impulsów oraz zaburzenia poznawcze.[1]

Pośród wielu PD wyróżnianych w ramach dostępnych klasyfikacji nozologicznych jednym z częściej diagno-zowanych są zaburzenia osobowości z pogranicza, uważane nierzadko za pewnego rodzaju wyzwanie terapeutyczne czy też – jak przyjęto określać w literaturze – „ciężkie zaburzenie osobowości” (severe personality disorder).[2,3] Pogląd ten wydaje się uzasadniony z uwagi na obraz kliniczny BPD, w którym dominują objawy takie jak niestabilność w zakresie zachowań i emocji, impulsywność, gesty i próby suicydalne oraz dysforyczność.[4]

Mając na uwadze zgeneralizowany charakter niniejszych objawów, oprócz relacji z obszaru życia codziennego pacjenta bardzo często przejawiają się one także w psychoterapii. Nierzadko stanowi to przyczynę silnych uczuć przeciwprzeniesieniowych doświ...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Założenia teoretyczne TFP

Podstawę założeń terapii skoncentrowanej na przeniesieniu stanowiły badania jakościowe prowadzone przez zespół Ottona Kernberga i Johna Clarkina, prowadzone w ramach Menninger [...]

Cele TFP

Nadrzędnym celem TFP jest zmiana struktury osobowości pacjenta, co w efekcie ma poprawić jego funkcjonowanie w sferach życia objętych patologią. W [...]

Taktyki w procesie terapeutycznym w TFP

Jedną z głównych taktyk stosowanych w TFP jest jasne sformułowanie kontraktu na początku procesu terapeutycznego. Jest to szczególnie istotne z powodu [...]

Analiza przeniesienia w TFP

Główna strategia pracy w TFP, a tym samym metoda osiągania celów założonych w toku terapii, sprowadza się do analizy przeniesienia (transference). [...]

Techniki stosowane w procesie psychoterapii

Techniki, jakie wyróżnia się w ramach TFP, zaczerpnięte zostały z psychoanalitycznego sposobu pracy z pacjentem. Wśród nich wymienić można:

Skuteczność TFP w badaniach

Liczba badań dokumentujących skuteczność TFP wzrasta na przestrzeni ostatnich lat. Jedno z pierwszych przeprowadzone zostało przez zespół Johna F. Clarkina. Badano [...]

Podsumowanie

Mając na uwadze silne empiryczne podstawy TFP, w szczególności w zakresie badań nad skutecznością tej metody w psychoterapii pacjentów z BPD, [...]
Do góry