Choroby wewnętrzne
Hiponatremia – czy jest już tak źle, że trzeba leczyć?
Dr n. med. Krzysztof Wróblewski
Hiponatremia jest jednym z najczęściej obserwowanych zaburzeń wodno-elektrolitowych w praktyce lekarskiej.[1] Każdy lekarz, a w szczególności ten pracujący w lecznictwie zamkniętym, powinien w odpowiedni i bezpieczny sposób rozpoznać i leczyć hiponatremię, która występuje nawet u około 30 proc. wszystkich pacjentów hospitalizowanych.[2]
Przyczyną hiponatremii mogą być zarówno zaburzenia metaboliczne w postaci hiperglikemii, jak i niewydolność serca, wymioty, niewydolność kory nadnerczy, zabiegi operacyjne czy ektopowe wydzielanie wazopresyny w chorobach rozrostowych. Z tego powodu z problemem niskiego stężenia sodu w surowicy może zetknąć się niemal każdy lekarz, niezależnie od specjalizacji.
Celem tego artykułu jest zatem jak najbardziej praktyczne przedstawienie algorytmu postępowania w diagnostyce i leczeniu hiponatremii.
Opierając się wyłącznie na laboratoryjnym oznaczeniu wartości stężenia sodu w surowicy, za hiponatremię uznaje się wartość poniżej 135 mmol/l. Jednak w praktyce klinicznej zdecydowanej suplementacji roztworem chlorku sodu wymaga nie tyle sama wartość natremii, ile wynikające z niej objawy oraz jej przyczyna, czyli hiponatremia hipotoniczna.[3]
Dlaczego właściwe leczenie hiponatremii stanowi istotny problem medyczny?
Aby móc właściwie leczyć pacjenta ze stwierdzoną w badaniu laboratoryjnym hiponatremią, należy odpowiedzieć sobie na zasadnicze pytanie: czy niskie stężenie sodu zawsze związane jest z niedoborem sodu?
Niskie stężenie sodu może być związane z rzeczywistym niedoborem sodu, czyli ze stanem rzeczywistej hiponatremii hipotonicznej, lub z prawidłową ilością sodu, która została „rozcieńczona”. Stanem patologicznym prowadzącym do rozcieńczenia jest najczęściej albo hiperwolemia – najczęściej w sytuacji przewodnienia pacjenta, albo przesunięcie wody z przestrzeni wewnątrzkomórkowej (intracellular fluid – ICF) do przestrzeni zewnątrzkomórkowej (extracellular fluid – ECF) w sytuacji zwiększonej osmolalności osocza.
W sytuacji, kiedy hiponatremia jest bezobjawowa lub kiedy objawy są łagodne, bardzo częstym błędem popełnianym w czasie leczenia hiponatremii jest brak analizy jej przyczyny. Zwykle hiponatremia ze stwierdzanym stężeniem sodu < 135 mmol/l traktowa...
Pewną nieścisłością o charakterze czysto leksykalnym jest interpretacja słowa „hipotonia”. W języku polskim słowa „hipotonia” i „hipertonia” dotyczą zarówno zaburzeń osmotycznych, jak i zaburzeń wartości ciśnienia tętniczego. Z tego powodu dosyć c...
Aby ułatwić diagnostykę zaburzeń sodowych i ewentualne ich dalsze leczenie, poniżej przedstawiono przykłady trzech różnych, dosyć typowych przypadków hiponatremii powszechnie występujących w praktyce klinicznej, z których każdy, pomimo że dotyczy ...
