Neurologia
Ból głowy o nagłym początku jako objaw alarmujący
Dr hab. med. Izabela Domitrz
Ból głowy jest jednym z najczęstszych powodów wizyt w izbie przyjęć i ostrodyżurowej konsultacji neurologa. Nagły i silny ból głowy może być pierwotny (migrena) lub wtórny, jako objaw chorób zapalnych, naczyniowych, rozrostowych lub urazu głowy. Niezwykle ważne jest ich różnicowanie oraz ustalenie, czy u pacjenta z bólem głowy występują objawy zagrażające, sugerujące inny niż samoistny charakter bólu.
Przy rozpoznawaniu bólu głowy konieczne jest szczegółowe badanie podmiotowe i przedmiotowe oraz podjęcie dalszego odpowiedniego postępowania diagnostyczno-terapeutycznego. Pomocna jest Międzynarodowa Klasyfikacja Bólów Głowy (International Classification of Headache Disorders – ICHD),[1] opracowana przez Międzynarodowe Towarzystwo Bólu Głowy (International Headache Society – IHS) w 1988 roku – ICHD-I, zmodyfikowana i unowocześniona w oparciu o nowsze wyniki badań w 2004 roku – ICHD-II.[2] W 2013 roku opracowano i wydano klasyfikację ICHD-III.[3] W klasyfikacji uwzględniono kryteria rozpoznawania wszystkich bólów głowy – samoistnych i objawowych.
Międzynarodowa Klasyfikacja Bólów Głowy pozwala zdiagnozować ból głowy w przebiegu jakiegoś schorzenia. Pierwsza część klasyfikacji (1-4) dotyczy rozpoznawania bólów głowy samoistnych, takich jak migrena, ból głowy typu napięciowego, bólów z kręgu trójdzielno-autonomicznych oraz innych pierwotnych bólów głowy. Część druga (5-12) obejmuje rozpoznawanie wtórnych bólów głowy występujących w przebiegu różnych stanów i schorzeń, np. urazów głowy i szyi, chorób naczyniowych układu nerwowego, używania różnych substancji lub ich odstawienia, infekcji, zaburzeń homeostazy, chorób w zakresie różnych narządów, struktur głowy i szyi oraz chorób psychicznych. Trzecia część klasyfikacji (13-14) obejmuje neuropatie czaszkowe i inne choroby twarzy. W artykule koncentrujemy się na tych klasyfikowanych głównie w drugiej części.
O co zapytać pacjenta z nagłym bólem głowy
Prawidłowo przeprowadzony wywiad pozwala zróżnicować chorych z pierwotnym i wtórnym bólem głowy. Od chorego z bólem głowy należy uzyskać informacje ułatwiające rozpoznanie:[4,5]
1. Jak dawno rozpoczął się ból głowy? Czy wystąpił nagle?
- Nagły początek bólu głowy sugeruje poważną chorobę, której wykluczenie lub potwierdzenie jest najważniejsze: krwotok podpajęczynówkowy, krwotok śródmózgowy, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
2. Ile pacjent ma/miał lat przy pierwszym incydencie bólowym, z powodu którego zgłasza się do lekarza/do izby przyjęć?
- Migrena jako choroba napadowa zaczyna się w młodym wieku, a migrenopodobny ból po 50. r.ż. zawsze jest podejrzany o objawowe tło.
- Poważne choroby, których objawem jest ból głowy, mogą dotyczyć także ludzi młodych, np. szybko rosnący guz wewnątrzczaszkowy.
