Pulmonologia
Zaostrzenia astmy – jak skutecznie pomóc pacjentowi
Dr hab. med. Tadeusz Przybyłowski
Mianem zaostrzenia astmy określa się epizody charakteryzujące się narastającą dusznością, kaszlem, uczuciem świstania lub ucisku w klatce piersiowej oraz postępującym pogorszeniem funkcji układu oddechowego. Nasilenie objawów przekraczające zazwyczaj występującą zmienność prowadzi do modyfikacji stosowanego leczenia.
Zgodnie ze wspólnym stanowiskiem American Thoracic Society oraz European Respiratory Society (ATS/ERS)[1] zaostrzenia astmy można podzielić na:
- ciężkie – definiowane jako zdarzenia wymagające pilnej reakcji ze strony pacjenta oraz lekarza prowadzącego mającej na celu niedopuszczenie do tak poważnych powikłań jak konieczność hospitalizacji lub zgon z powodu astmy,
- umiarkowane – rozpoznawane, jeżeli również stanowią istotny problem, prowadzą do zmiany schematu leczenia, ale nie mają takiego nasilenia jak ciężkie zaostrzenia. Z klinicznego punktu widzenia ten typ zaostrzeń rozpoznawany jest wtedy, gdy nasilenie objawów przekracza zmienność dotychczas obserwowaną przez pacjenta.
Część autorów używa również określenia „łagodne zaostrzenie astmy”, ale nie opracowano spójnej i ogólnie akceptowanej definicji tego typu zaostrzenia.
Do zaostrzenia zazwyczaj dochodzi u chorych, u których astma została rozpoznana wcześniej, ale w części przypadków pierwszym objawem może być ostry epizod odpowiadający obrazem zaostrzeniu astmy. Najistotniejsze przyczyny zaostrzeń wymieniono w tabeli 1.
Pod względem tempa narastania objawów zaostrzenia astmy można także podzielić na zaostrzenia o szybkim oraz powolnym początku. W przypadku zaostrzeń o szybkim początku do nasilonego skurczu oskrzeli dochodzi najczęściej w czasie 1-3 godz. od pojawienia się pierwszych objawów, dla zaostrzeń o powolnym początku typowe jest narastanie objawów w ciągu > 3 godz. (czasami jest to nawet kilka dni). Rozróżnienie tych dwóch postaci jest dość istotne, gdyż z wcześniejszych opracowań wynika, że zaostrzenia o szybkim początku mają kilka cech charakterystycznych:[4]
- dochodzi do nich częściej w godzinach pomiędzy 24 i 8 rano,
- chorzy częściej wymagają leczenia na oddziałach intensywnej terapii (OIT), częściej również wymagają intubacji, ale czas hospitalizacji w grupie chorych z zaostrzeniami o szybkim początku jest zazwyczaj krótszy niż czas hospitalizacji chorych z zaostrzeniami o powolnym początku.
W jednym z ostatnich opracowań przeprowadzonych w USA i Anglii na grupie łącznie ponad 400 tys. chorych częstość zaostrzeń oceniono w USA na 0,22, a w Anglii na 0,16/chorego/rok. Autorzy tego opracowania wykazali również, że ryzyko kolejnych zaost...
