Wskazówki
Kiedy chorego w POZ skierować na pilną diagnostykę po omdleniu?
Dr hab. med. Olga Kruszelnicka
W praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) oraz w każdej innej praktyce zapoznanie się z charakterystyką objawu, jakim jest omdlenie, ma kluczowe znaczenie dla dalszego postępowania z chorym. Wiedza w tym zakresie daje stosunkowo łatwe rozeznanie w ocenie zagrożenia poważnymi zdarzeniami związanymi z omdleniem.
Pełna definicja omdlenia podana w 2000 roku przez W. Kapoora brzmi: „Omdlenie to nagła, przejściowa utrata świadomości, której towarzyszy zmniejszenie lub zanik napięcia mięśni posturalnych. Powrót do świadomości jest pełny i nie wymaga interwencji farmakologicznej ani kardiowersji elektrycznej”.[1]
Według definicji Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (European Society of Cardiology – ESC) omdlenie to przejściowa utrata przytomności (transient loss of consciousness – TLoC) spowodowana globalną hipoperfuzją mózgu, charakteryzującą się:
■ szybkim początkiem,
■ krótkim czasem trwania,
■ spontanicznym, całkowitym powrotem świadomości.[2]
Omdlenie czy utrata przytomności
Dane z testów pochyleniowych dowodzą, że spadek ciśnienia skurczowego do 60 mmHg lub poniżej jest związany z wystąpieniem omdlenia. Wskazują na to już dane z wywiadu. Istotne są odpowiedzi na następujące pytania:
- Czy doszło do całkowitej utraty przytomności (loss of consciousness – LoC)?
- Czy LoC była przejściowa, wystąpiła gwałtownie i była krótkotrwała?
- Czy LoC ustąpiła samoistnie, całkowicie oraz bez następstw?
- Czy chory stracił napięcie mięśniowe?
Jeśli odpowiedź na te pytania jest twierdząca, to z dużym prawdopodobieństwem dany epizod był omdleniem. U 23-50 proc. chorych ocena wstępna umożliwia określenie jego przyczyny. Miejsce omdleń wśród utrat przytomności, jak również podział omdleń przedstawia ryc. 1.
Częstość omdleń i ich powikłania
Dotychczasowe badania oparte są głównie na analizie przypadków omdleń na szpitalnych oddziałach ratunkowych (SOR, emergency department – ED), nie zaś w POZ. Częstość wizyt z powodu omdleń w POZ i na oddziałach ratunkowych to odpowiednio 9,3 oraz 0,7 na 1000 osobolat (z czego 40 proc. chorych jest hospitalizowanych).[3] Na SOR wizyty z powodu omdleń stanowią zależnie od źródła informacji od 0,9-1,7 proc. (badania, na które powołuje się ESC) do 6,1-11,5 proc. – występują tu rozbieżności danych.[2] Śmiertelność w ciągu roku-dwóch lat wśród tych chorych waha się od 8,5 do 11,5 proc.
Omdlenia odruchowe – neurogenne są najczęstszą przyczyną omdleń, niezależnie od rodzaju placówki. Drugą przyczyną omdleń są omdlenia wtórne do chorób sercowo-naczyniowych, tzw. kardiogenne. Większą częstość omdleń kardiogennych obserwuje się na od...
