Zarządzanie praktyką

Znaczenie metaprogramu „mam wpływ” i „nie mam wpływu”

Mariusz Oboda

Aleksandra Brońska

OBODA Group

Adres do korespondencji: Aleksandra Brońska, aleksandra.bronska@oboda.pl, tel. 666 036 115

W trakcie realizacji projektu MEMS, który kompleksowo rozwija umiejętności lekarza dentysty profesjonalnego prowadzenia rozmów z pacjentami, badamy metaprogramy aktywowane nieświadomie w ich trakcie. Określamy poziom umiejętności i wpływ na uzyskiwane efekty.


Jednym z 13 badanych wzorców myślowych (nawyków zwanych metaprogramem) jest – często nieuświadomione – założenie „mam wpływ” lub „nie mam wpływu”.

Tego typu przekonania mogą decydować o tym, w jakim miejscu obecnie się znajdujesz: zawodowo i prywatnie. Jako pierwszy tę myśl sformułował amerykański psycholog Julian Rotter, którego teoria umiejscowienia kontroli (ang. locus of control theory) weszła do kanonu współczesnej wiedzy psychologicznej. Rotter zauważył, że ludzie różnią się tym, w jaki sposób wyjaśniają osiągane sukcesy oraz ponoszone porażki, inaczej także określają swój wpływ na własne życie, funkcjonowanie społeczeństwa oraz otoczenia, w którym przyszło im żyć. W myśl tej teorii każdy zajmuje miejsce na kontinuum, którego bieguny są określane jako zewnętrzne oraz wewnętrzne umiejscowienie kontroli. Oznacza to – co także wyraźnie podkreślamy – że niezwykle rzadko się zdarza, by jakaś osoba była w skrajnym miejscu tego podziału. Określa on raczej tendencje, które determinują sposób myślenia, a co za tym idzie – zachowania.

Zapraszamy do odpowiedzenia na kilka pytań, które ilustrują, jak są formułowane przekonania poszczególnych grup.

Przypuśćmy, że któregoś dnia wszystko ci się udaje. Znaczy to, że:

  • wyjątkowo się starasz tego dnia (X),
  • jest to właśnie twój szczęśliwy dzień (Y).


Czy jeśli sobie coś postanowisz:

  • starasz się tego dotrzymać za wszelką cenę (X),
  • łatwo rezygnujesz, gdy napotkasz trudności (Y).


Gdy zniszczy się jakiś twój ulubiony przedmiot, to znaczy, że:

  • niezbyt szanowałeś swoją własność (X),
  • kiedyś musiał się zniszczyć (Y).


Jeżeli czekają cię jakieś trudne zadania:

  • przygotowujesz się do ich wykonania (X),
  • czekasz, bo co ma być, to będzie (Y).


Osoby o zewnętrznym umiejscowieniu kontroli częściej udzielają odpowiedzi, które oznaczyliśmy literą Y, natomiast te, które charakteryzują się wewnętrznym umiejscowieniem kontroli – literą X. Chcemy przy tym bardzo wyraźnie zaznaczyć, że nie można traktować odpowiedzi na te pytania jako diagnozy, do której grupy należysz. To tylko przykłady ilustrujące proces interpretowania zdarzeń przez osoby z zewnętrznym i wewnętrznym umiejscowieniem kontroli. Narzędzia, które służą rzetelnej diagnozie, mogą być używane tylko przez uprawnionego do tego psychologa. Być może jednak uda ci się rozpoznać, które odpowiedzi są bliższe myślom pojawiającym się u ciebie najczęściej.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Silne zewnętrzne poczucie kontroli

Osoby o silnym zewnętrznym poczuciu kontroli w odniesieniu do siebie i swojego życia używają metafor: „jestem marionetką w rękach przeznaczenia”, „życie [...]

Silne wewnętrzne umiejscowienie kontroli

Osoby o silnym wewnętrznym umiejscowieniu kontroli charakteryzują się głębokim wewnętrznym przekonaniem, że ich działania mają bezpośrednie przełożenie na rzeczywistość. „Jestem kowalem [...]

Czy tak musi być zawsze?

W koncepcji Rottera umiejscowienie kontroli określane jest jako dyspozycja osobowościowa, a więc właściwość osoby, która kształtuje się we wczesnym dzieciństwie i [...]

Postawy lekarzy

Warto przez pryzmat poczucia sprawstwa spojrzeć na swoją postawę jako lekarza oraz na konsekwencje, jakie ta postawa może mieć dla funkcjonowania [...]

Sterowność zespołu

Poza dokonaniem wstępnej samooceny własnego poczucia kontroli wiedza na temat koncepcji metaprogramów może pomóc ci także bezpośrednio w pracy zawodowej.

Prowadzenie pacjenta

Codziennie rozmawiasz też z pacjentami. Ile razy słyszałeś: „panie doktorze, tak zawsze się złoży, że nie mogę się umówić na wizytę” [...]

Podsumowanie

Teoria umiejscowienia kontroli pozwala zrozumieć niektóre różnice między ludźmi: dlaczego jedni chętnie podejmują aktywności i nie zrażają się trudnościami, a inni [...]

Do góry