Wstęp

Choroby alergiczne u dzieci należą do najczęściej występujących chorób przewlekłych. W ciągu ostatnich kilkunastu lat obserwuje się stały wzrost zapadalności. Znajomość historii naturalnej chorób alergicznych ma istotny wpływ na działania profilaktyczne, próbę modyfikacji przebiegu i leczenie.

Szczególnym zainteresowaniem alergologów cieszy się hipoteza marszu alergicznego, opisana po raz pierwszy w 1973 r. przez Foucharda na podstawie obserwacji progresji alergii, począwszy od atopowego zapalenia skóry i alergii pokarmowej przez astmę oskrzelową aż do rozwoju alergicznego nieżytu nosa i uczulenia na alergeny wziewne (ryc. 1). W jej klasycznej definicji zwraca się uwagę, że objawami pojawiającymi się w ciągu pierwszych lat życia są alergia pokarmowa i atopowe zapalenie skóry (AZS). W wieku przedszkolnym u części dzieci obserwuje się ustępowanie niektórych objawów. Ta naturalna skłonność bywa mylnie odczytywana jako wyrośnięcie z alergii.

Wnioski z badań

Objawy alergiczne (w tym astmy) rozwijają się przede wszystkim w okresie wczesnego dzieciństwa, a zatem w okresie dojrzewania immunologicznego i rozwoju płuc. Ma to znaczenie w odniesieniu do mechanizmów patogenetycznych alergii i astmy.

Do najważniejszych badań długofalowych kohortowych, w których analizowano naturalny przebieg chorób alergicznych, należą m.in. obserwacje populacji z Tucson (początek w 1980 r.) oraz populacyjne badanie niemieckie (MAS – Multicentre Allergy Study, początek w 1990 r.). Wyniki tych badań wskazują, że:

• największą częstość AZS i alergii pokarmowej obserwuje się w pierwszych dwóch latach życia dziecka

• wczesne uczulenie na pokarmy jest istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju alergii pokarmowej, AZS i astmy

• objawy ze strony dolnych dróg oddechowych obserwuje się zwykle w okresie późniejszym, chociaż większość przypadków przewlekłej postaci astmy ujawnia się przed 12 r.ż.

• pierwszą manifestacją później rozwijającej się astmy mogą być nawracające epizody obturacyjnego zapalenia oskrzeli lub zapalenie oskrzelików

• objawy alergicznego nieżytu nosa często pojawiają się w okresie dzieciństwa, chociaż część przypadków dotyczy osób dorosłych

• rozwój objawów alergicznego nieżytu nosa i astmy ma ścisły związek z rozwojem uczulenia na alergeny wziewne. Uczulenie całoroczne może występować nieco wcześniej niż uczulenie na alergeny sezonowe.

Wraz z rozwojem dziecka obserwuje się spadek częstości występowania uczuleń na pokarmy (z 10% do 3%) ze wzrostem uczuleń na alergeny wziewne (z 1,5% do 8%). W pierwszej kolejności dziecko nabywa tolerancji alergenów mleka, soi i jaja kurzego. Utrz...