Wstęp

Alergenem popularnie nazywa się źródło cząstek alergenowych (np. pyłek roślin, mleko krowie, roztocze kurzu domowego). Z każdego z tych źródeł można uzyskać liczne odmienne białka (alergeny).

Alergen to antygen (rzadziej hapten) wywołujący reakcję alergiczną u osób predysponowanych. Alergeny to rozpuszczalne w wodzie białka o masie zwykle między 5 a 70 kDa, choć niektóre są znacznie większe (np. Der p 14 – 177 kDa, Fel d 6w – do 1000 kDa). Wielkość cząstki determinuje jej immunogenność i łatwość penetracji przez błony śluzowe. Każdy alergen zawiera od kilku do kilkudziesięciu epitopów.

Nazewnictwo

Nazwa alergenu składa się z trzech części pisanych prostą czcionką (kursywa przeznaczona jest dla nazw genów i taksonomii łacińskiej) i oddzielonych spacjami:

• pierwszy człon: pierwsze trzy, cztery litery łacińskiej nazwy rodzajowej źródła alergenu

• drugi człon: pierwsza (ewentualnie także druga) litera łacińskiej nazwy gatunkowej źródła alergenu

• trzeci człon: liczba (arabska) oznaczająca kolejność wyizolowania alergenu (proteiny), co zwykle koresponduje z jego znaczeniem klinicznym.

Przykłady: Der p 1 – główny alergen Dermatophagoides pteronyssinus, Vesp ma 2 – główny alergen Vespa magnifica.

Nazwa może być poprzedzona literą n (natywny) lub r (rekombinowany).

Podstawowe pojęcia

Alergeny natywne, rekombinowane, epitopy i panalergeny

Alergen natywny (naturalny) to alergen wyizolowany (oczyszczony) z występującego w środowisku naturalnym źródła alergenu.

Alergen rekombinowany to alergen uzyskany na drodze rekombinacji DNA.

Epitopy konformacyjne (przestrzenne, trzeciorzędowe: epitopy rozpoznawane na podstawie struktury przestrzennej formowanej przez łańcuch peptydowy) lub sekwencyjne (pierwszorzędowe: epitopy rozpoznawane na podstawie układu kolejnych aminokwasów w łańcuchu peptydowym) to determinanty alergenowe (fragmenty alergenu) łączące się bezpośrednio z wolnym przeciwciałem lub receptorem limfocytu. Niektóre epitopy są swoiste dla gatunku (źródła alergenu), inne są zbliżone do spotykanych u innych gatunków (rodzina epitopów – patrz „Reakcja krzyżowa”).

Panalergeny to alergeny o zbliżonej budowie, występujące w odmiennych źródłach i będące przyczyną reakcji krzyżowych. Wiele z nich jest starymi filogenetycznie białkami o ważnej roli biologicznej.

Reakcja krzyżowa

Reakcje krzyżowe są podłożem manifestacji klinicznej alergii na substancję, z której źródłem dziecko dotychczas (lub ostatnio) nie miało kontaktu. Inna sytuacja to reakcja na źródło alergenu, które nie uczula (lub uczula wyjątkowo rzadko), np. jab...