Wstęp

Potas jest niezbędny dla prawidłowej czynności większości komórek organizmu. Znajduje się w większości spożywanych produktów i w warunkach fizjologicznych jest wydalany głównie przez nerki. Zaburzenia gospodarki potasowej należą obok hiponatremii do najczęstszych zaburzeń elektrolitowych. Zmiany stężenia potasu w osoczu mogą przebiegać bezobjawowo, ale i z towarzyszącymi groźnymi dla życia objawami klinicznymi. W przypadku skrajnie niskich lub wysokich wartości może nastąpić nagły zgon.

Homeostaza potasu

Z ogólnoustrojowej zawartości potasu, wynoszącej u dorosłego 53,8 mmol/kg, aż 98% znajduje się w obrębie komórek. Potas jest głównym kationem przestrzeni wewnątrzkomórkowej; 70% wewnątrzkomórkowego potasu znajduje się w mięśniach, mniejszą ilość zawierają kości, krwinki czerwone i wątroba oraz tkanka tłuszczowa. W przestrzeni zewnątrzkomórkowej znajduje się tylko 2% tego pierwiastka. W warunkach fizjologicznych stężenie potasu w płynie pozakomórkowym mieści się w wąskich granicach 3,5-5,5 mmol/l, podczas gdy wewnątrz komórek waha się od 90 do 160 mmol/l. Utrzymywanie tak dużego gradientu stężeń między płynem wewnątrz- i zewnątrzkomórkowym jest możliwe dzięki obecności w błonie komórkowej większości komórek ATP-zależnej pompy sodowo-potasowej (Na⁺/K⁺ ATP-azy), która czynnie przenosi potas do wewnątrz, a sód na zewnątrz komórki (w stosunku 2:3). Na przemieszczanie jonów potasowych poza komórkę wpływają też niektóre hormony, np. insulina, katecholaminy, aldosteron, hormony tarczycy, a także równowaga kwasowo-zasadowa.

W warunkach fizjologicznych stosunek stężenia potasu w płynie wewnątrzkomórkowym i zewnątrzkomórkowym wynosi 38:1. Utrzymywanie tej proporcji ma decydujące znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowo-mięśniowego.

Podaż potasu w stanach fizjologii

W diecie dostarczane jest w ciągu doby 50-150 mmol potasu. Zawartość potasu w produktach pokarmowych przedstawia tabela 1.

Potas w 90% wchłaniany jest w jelicie cienkim i grubym, a następnie transportowany do przestrzeni wewnątrzkomórkowej. Utrzymanie równowagi wymaga dopasowania wydalania potasu do jego spożycia, tak aby nie doszło do istotnego wzrostu stężenia potasu w przestrzeni pozakomórkowej. Nadmiar wchłoniętego w przewodzie pokarmowym potasu jest wydalany z organizmu, głównie przez nerki (w 90%).

Nerkowe wydalanie potasu

Potas jest całkowicie przesączany w kłębuszkach nerkowych, następnie absorbowany w cewkach proksymalnych, wydalany do światła ramienia zstępującego pętli Henlego i ponownie reabsorbowany w ramieniu wstępującym pętli Henlego za pomocą kotransporter...