Przeglądasz archiwalną treść publikacji „Wielka Interna. Nefrologia” Zamów najnowsze wydanie
Podyplomie logo dark

Hipernatremia

Andrzej Więcek, Teresa Nieszporek

Definicja

Hipernatremia jest rozpoznawana, gdy stężenie sodu w osoczu przekracza 145 mmol/l. Zaburzenie to może mieć charakter ostry lub przewlekły. Ostrą ciężką hipernatremię rozpoznaje się, gdy stężenie sodu w osoczu jest wyższe od 160 mmol/l i rozwija się w okresie krótszym niż 72 godziny. Hipernatremia przewlekła trwa ponad 3 doby, a stężenie sodu w osoczu z reguły nie przekracza 160 mmol/l.

Epidemiologia

Hipernatremia występuje znacznie rzadziej niż hiponatremia. Wśród chorych hospitalizowanych częstość hipernatremii waha się od <1 do 3%. W grupie ryzyka znajdują się chorzy z zaburzeniami świadomości, odżywiani wyłącznie pozajelitowo, wentylowani mechanicznie. U niemowląt oraz u osób w podeszłym wieku hipernatremię często stwierdza się również w warunkach ambulatoryjnych.

Patofizjologia

Kation sodowy oraz towarzyszące mu aniony są najważniejszymi czynnikami osmotycznymi płynu pozakomórkowego. Dlatego hipernatremia przebiega zawsze z hiperosmolalnością. Liczba cząsteczek wchodzących w skład płynu wewnątrzkomórkowego jest stała, zatem w hipernatremii dochodzi do przemieszczenia wody z komórek do przestrzeni zewnątrzkomórkowej i zmniejszenia objętości płynu wewnątrzkomórkowego, dzięki czemu zostaje zachowana równowaga osmotyczna. Hipernatremia może być spowodowana nadmierną utratą wody lub zwiększoną retencją sodu. Hipernatremia i wzrost osmolalności osocza >275-285 mOsm/kg wpływa na osmoreceptory w podwzgórzu, pobudzając wydzielanie hormonu antydiuretycznego (ADH) z tylnego płata przysadki mózgowej. Wzmaga to pragnienie oraz prowadzi do zmniejszenia objętości moczu na skutek maksymalnego zagęszczenia (ryc. 1).

Najistotniejszym mechanizmem zapobiegającym hipernatremii jest prawidłowe pragnienie. U chorych z niewydolnością nerek i upośledzonym procesem zagęszczania moczu nie dochodzi do hiperosmolalności osocza, jeżeli odczuwanie pragnienia nie jest zaburzone.

Klasyfikacja hipernatremii

Hipernatremia może przebiegać ze zmniejszoną, zwiększoną lub prawidłową zawartością sodu w organizmie oraz ze zmniejszoną, zwiększoną lub prawidłową wolemią.

Hipernatremia przebiegająca ze zmniejszoną zawartością sodu w organizmie i zmniejszoną wolemią

U chorych z hipowolemią hipernatremia jest następstwem utraty sodu i wody, przy czym utrata wody może być większa niż sodu. Zwiększa się utrata płynów hipotonicznych przez nerki lub drogą pozanerkową (przez skórę, drogi oddechowe lub przewód pokar...

Hipernatremia przebiegająca ze zwiększoną zawartością sodu w organizmie i zwiększoną wolemią