Wstęp

Leczenie chirurgiczne jest zasadniczym elementem postępowania u osób z chorobami nadnerczy. Wynika to z:

• rozwoju diagnostyki endokrynologicznej
• lepszego zrozumienia patofizjologii chorób układu wydzielania wewnętrznego
• wprowadzenia nowych metod obrazowania narządów, umożliwiających uwidocznienie nadnerczy
• postępu w technikach operacyjnych.

Rys historyczny

Pierwszą udokumentowaną w piśmiennictwie medycznym operację usunięcia nadnercza przeprowadził J.K. Thornton w 1889 r. Początki współczesnej endokrynologii, a tym samym – współczesnej chirurgii endokrynologicznej wiąże się jednak z wyodrębnieniem i określeniem znaczenia kortyzolu (w 1950 r.). Był to przełomowy moment w zrozumieniu patofizjologii chorób nadnerczy. Umożliwił on następnie:

• sformułowanie tezy o wzajemnej regulacji homeostazy ustrojowej przez układ hormonalny i układ nerwowy
• zdefiniowanie neurohormonów.
  
  

O dzisiejszych możliwościach leczenia chirurgicznego zdecydowały następujące wydarzenia:

• operacje chorych na guz chromochłonny nadnercza wykonane niezależnie w Stanach Zjednoczonych (Ch. Mayo) i Szwajcarii (C. Roux) w 1926 r.
• równoczesne odsłonięcie i operacja obu gruczołów nadnerczowych z cięć poprowadzonych wzdłuż kręgosłupa, opisane w 1936 r. przez H.H. Younga
• przedstawienie korzyści wynikających z zastosowania w operacjach nadnerczy dostępu przedniego przezotrzewnowego przez Airda w 1955 r.
• wycięcie nadnercza metodą laparoskopową przez L. Snowa w 1991 r.

Sytuacja obecna

Po nieco ponad 100 latach od pierwszej operacji nadnercza leczenie chirurgiczne chorych z patologią nadnerczy cechuje:

• możliwość wykrywania, dokładnego umiejscowienia i oceny zmian w nadnerczach dzięki wprowadzeniu nowoczesnych metod obrazowania narządów, takich jak USG, TK, MR, PET i scyntygrafia
• możliwość wczesnego rozpoznania i wyrównania zaburzeń hormonalnych przed operacją, co pozwala:
  • uświadomić chirurgowi następstwa hormonalne operacji
  • usunąć złośliwy guz nadnercza w zakresie koniecznym do przywrócenia równowagi hormonalnej, a jednocześnie z zachowaniem zasad chirurgii onkologicznej
  • zapobiec wystąpieniu wtórnych zmian ustrojowych, u pacjentów z:
    • hormonalnymi zespołami przedklinicznymi
    • przypadkowo rozpoznanym guzem nadnercza (incydentaloma) wykazującym czynność hormonalną
    • hiperkortyzolemią zależną od ACTH
• stosowanie minimalnie inwazyjnych operacji wideoskopowych
  • umożliwiają one tzw. leczenie celowane, polegające na usunięciu jedynie przyczyny występujących zaburzeń
  • zostały powszechnie zaakceptowane w środowisku medycznym
  • uznano je za referencyjne w chirurgicznym leczeniu chorób nadnerczy.