Wstęp

Znajomość anatomii dróg żółciowych jest od dawna ważna dla chirurgów, a w związku z rozwojem diagnostycznej i interwencyjnej radiologii oraz endoskopii stała się także bardzo istotna dla radiologów, gastroenterologów i lekarzy innych specjalności zajmujących się diagnostyką i leczeniem chorób dróg żółciowych.

Układ żółciowy łączy wątrobę z dwunastnicą, a jego głównym zadaniem jest transport i gromadzenie żółci koniecznej do trawienia i wchłaniania tłuszczów i substancji rozpuszczalnych w tłuszczach (np. witamin A, D, E i K) oraz wydalanie licznych endo- i egzogennych związków rozpuszczalnych w wodzie, takich jak bilirubina czy metabolity leków. Wiedza o czynności dróg żółciowych jest zatem bardzo ważna z punktu widzenia diagnostyki i terapii.

Rozwój dróg żółciowych

Aby zrozumieć anatomię dróg żółciowych, należy zapoznać się z ich rozwojem, który zachodzi razem z rozwojem wątroby, śledziony i trzustki. W 4 tygodniu życia płodowego z endodermy prajelita na granicy części przedniej i środkowej powstaje zatoka wątrobowa, która dzieli się na część głowową (wątrobową) i ogonową (pęcherzykową). Z części głowowej powstaje wątroba i drogi żółciowe wewnątrzwątrobowe oraz zatoki naczyniowe, które łączą się z żyłami pępkowymi i żółtkowymi. W czasie rozwoju embrionalnego prawa żyła pępkowa zanika; lewa, której przedłużeniem jest przewód żylny, stanowi najważniejsze połączenie zatok wątroby i transportuje większość tlenu i składników odżywczych z łożyska do serca. Żyła pępkowa i przewód żylny zamykają się po urodzeniu, tworząc odpowiednio wiązadło obłe wątroby i wiązadło żylne wątroby, a z żył żółtkowych powstaje układ żyły wrotnej.

Z ogonowego fragmentu zatoki wątrobowej rozwija się pęcherzyk żółciowy i przewód pęcherzykowy, natomiast z szypuły zatoki wątrobowej drogi żółciowe pozawątrobowe.

Z zawiązkiem wątroby zrasta się brzuszny zawiązek trzustki (trzustka brzuszna), a jej zawiązek grzbietowy (trzustka grzbietowa) przesuwa się wewnątrz krezki grzbietowej żołądka – do góry, w tył i w lewo. Odbywająca się w tym samym czasie wędrówka dróg żółciowych oraz zrastanie pętli dwunastnicy z prawą stroną tylnej ściany jamy brzusznej prowadzą do tego, że przewód żółciowy wspólny i żyła wrotna układają się za pierwszą częścią dwunastnicy.

Ten złożony proces tłumaczy wiele możliwych anomalii anatomicznych dróg żółciowych, często łączących się z anomaliami naczyniowymi.

Anatomia dróg żółciowych

Najważniejsze struktury

Drogi wewnątrzwątrobowe

Rozpoczynają się w wątrobie włosowatymi kanalikami żółciowymi (międzykomórkowymi), utworzonymi przez błony komórkowe sąsiadujących hepatocytów. Kanaliki żółciowe łączą się, tworząc przewodziki międzyzrazikowe (ductuli interlobulares). Te posiadają...