Wstęp

Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) zależnie od czynnika etiologicznego przyjmuje kilka odmiennych klinicznie postaci, różniących się obrazem, przebiegiem i ryzykiem rozwoju raka trzustki. Wspólne są zazwyczaj kryteria diagnostyczne. Rozpoznanie jest stosunkowo łatwe w późnym (zaawansowanym) stadium choroby, kiedy niezależnie od czynnika etiologicznego rozwiną się już charakterystyczne zmiany morfologiczne i czynnościowe. Rozpoznanie we wczesnym stadium, często bezobjawowym lub o nietypowym obrazie klinicznym, wciąż pozostaje wyzwaniem.

Definicja

Przewlekłe zapalenie trzustki definiowane jest jako przewlekły proces zapalny powodujący postępujące i nieodwracalne uszkodzenie miąższu gruczołu (części zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczej) i zastępowanie go tkanką łączną włóknistą.

Obraz patomorfologiczny

Zmiany morfologiczne to głównie nieregularne włóknienie z ogniskową, segmentarną lub rozlaną destrukcją lub utratą miąższu trzustki. Towarzyszyć im mogą różnego stopnia poszerzenia i zwężenia przewodów trzustkowych. W świetle przewodów można niekiedy dostrzec złogi lub czopy białkowe. W podścielisku poza obrzękiem stwierdza się naciek z komórek zapalnych, ogniska martwicy, niekiedy ropnie. Częste są torbiele rzekome. Wysepki Langerhansa są stosunkowo dobrze zachowane w porównaniu z uszkodzonymi komórkami pęcherzykowymi.

Zmiany morfologiczne odpowiadają za charakterystyczne objawy choroby, a ich klinicznym przejawem są zazwyczaj bóle oraz stopniowe narastanie niewydolności zewnątrzwydzielniczej i wewnątrzwydzielniczej trzustki.

Epidemiologia

Częstość występowania i zapadalność

Rzeczywistą częstość występowania PZT trudno ustalić, nie ma bowiem wystarczająco czułych nieinwazyjnych metod diagnostycznych, a oprócz pacjentów z typowymi objawami mamy do czynienia z atypowym przebiegiem choroby oraz pacjentami we wczesnym stadium PZT.

Na podstawie rozpoznań autopsyjnych częstość występowania PZT w populacji ogólnej szacuje się na 0,04-5%. Średnią chorobowość w Europie szacuje się na 26,4/100 tys., a więc przewlekłe zapalenie trzustki jest dość częstą chorobą przewodu pokarmowego.

W Europie i USA roczną zapadalność ocenia się na 3,5-10 (średnio 6) przypadków na 100 tys., choć znaczne jest przy tym zróżnicowanie geograficzne: 1,6 nowych przypadków na 100 tys. w Szwajcarii, 6,4 na 100 tys. w Niemczech, 7,9 na 100 tys. w Czechach, 8,7 na 100 tys. w Danii 23 na 100 tys. w Finlandii. W Polsce roczną zapadalność szacuje się na 4 na 100 tys.

W wielu krajach obserwuje się stały wzrost zachorowań, prawdopodobnie z powodu wzrostu spożycia alkoholu oraz rozwoju nowych metod diagnostycznych i doskonalenia dotychczas stosowanych technik (dotyczy to zarówno sprzętu, jak i doświadczenia lekar...