Wstęp

Polipami przewodu pokarmowego nazywamy wszystkie ograniczone zmiany tkankowe wystające ponad poziom błony śluzowej. Większość polipów jelita grubego, zwłaszcza pojedynczych, występuje sporadycznie, ale część z nich, przede wszystkim mnogich, jest uwarunkowana genetycznie.

Pod względem patologicznym polipy dzieli się na trzy główne grupy (tab. 1):

• śluzówkowe nowotworowe
• śluzówkowe nienowotworowe
• podśluzówkowe.

Do polipów nowotworowych należą gruczolaki, które są stanem przedrakowym w jelicie grubym. Pojedyncze polipy nienowotworowe nie mają tendencji do złośliwienia i są wykrywane przypadkowo w czasie kolonoskopii. Najczęstszy wśród nich jest polip hiperplastyczny. Niewielkie polipy tego typu (<5 mm) umiejscowione w odbytnicy nie mają znaczenia klinicznego, należy tylko na podstawie biopsji odróżnić je od gruczolaków. Natomiast duże polipy hiperplastyczne i związane z nimi gruczolaki ząbkowane mogą zezłośliwieć, dlatego trzeba je traktować jak zwykłe gruczolaki.

Polipy nowotworowe

Gruczolaki

Są najczęstszym typem polipów nowotworowych u dorosłych – stanowią ok. 70% wszystkich polipów usuwanych kolonoskopowo. Histologicznie wyróżnia się cztery typy gruczolaków:

• cewkowe
• cewkowo-kosmkowe
• kosmkowe
• ząbkowane.

Wszystkie gruczolaki cechuje dysplazja komórek nabłonkowych. Wyróżnia się dysplazję małego i dużego stopnia, w zależności od jej zaawansowania. Jeśli komórki z dysplazją dużego stopnia przekroczą blaszkę mięśniową błony śluzowej i naciekają błonę podśluzową, mamy do czynienia z rakiem inwazyjnym.

Epidemiologia

Gruczolaki jelita grubego mogą się pojawić w dowolnym wieku, ale wyraźny wzrost zapadalności następuje po 30 r.ż. (występują aż u ⅓ osób >50 r.ż.). Są najczęstszym stanem przedrakowym w jelicie grubym. Średnica większości gruczolaków nie przekracza 1 cm, a ich tendencja do złośliwienia jest mała. Zwiększa się jednak wyraźnie w przypadku gruczolaków zaawansowanych, tj. o średnicy >1 cm, z elementem kosmkowym lub dysplazją dużego stopnia. Polip średniej wielkości rozwija się przez 5 lat, a jego ewolucja do raka inwazyjnego zajmuje 10 lat. Gruczolaki zaawansowane wykrywa się u ok. 4% osób badanych kolonoskopowo >50 r.ż. i bez objawów klinicznych, a inwazyjnego raka u ok. 1%.

Objawy

Głównym objawem gruczolaków jest krwawienie z odbytnicy. Znacznie rzadziej występują:

• niedokrwistość (zwykle mierna)
• nadmierne parcie na stolec
• śluz w kale.

Wiele polipów, zwłaszcza o średnicy <1 cm, przebiega zupełnie bezobjawowo.