Wstęp

Jelito cienkie ma średnio 600 cm. Składa się z trzech części: dwunastnicy, jelita czczego i jelita krętego. Każda odgrywa swoistą rolę w trawieniu i wchłanianiu. Usunięcie odcinka jelita powoduje przede wszystkim niedobory składników niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Zastawka krętniczo-kątnicza jest fizjologiczną barierą między jelitem cienkim a grubym. Jej usunięcie podczas operacji może powodować przemieszczenie flory bakteryjnej i rozrost bakterii. Rozrost ten nasila i tak groźne objawy zespołu krótkiego jelita.

Dokładna znajomość fizjologicznych czynności jelita cienkiego pozwala zrozumieć patologie rozwijające się po wycięciu jego odcinka i wybrać metodę leczenia. Przyjmuje się, że mechanizmy adaptacyjne pozwalają na zachowanie czynności jelita cienkiego po usunięciu jego 40-50%, jeśli pozostawiono dwunastnicę, końcowy odcinek jelita krętego i zastawkę krętniczo-kątniczą. Dzięki temu zwykle nie rozwija się zespół krótkiego jelita.

Najczęstszymi przyczynami częściowego lub całkowitego wycięcia jelita cienkiego są:

• niedokrwienie jelita
• choroba Leśniowskiego-Crohna
• martwica z powodu skrętu lub zadzierzgnięcia jelita
• uszkodzenia jelita w wyniku urazów brzucha
• popromienne zapalenie jelita
• przetoki jelitowe wewnętrzne lub zewnętrzne.

Sytuacje te zaburzają kontakt treści pokarmowej ze ścianą jelita.

Definicja

Zespół krótkiego jelita to zaburzenia wchłaniania po wycięciu odcinka lub całości jelita cienkiego.

Skutkiem jest rozwój zespołu niedoborów (tj. niedożywienie) prowadzący do uszkodzenia innych narządów.

Epidemiologia

Częstość występowania zespołu krótkiego jelita trudno ocenić. Na podstawie danych o konieczności żywienia pozajelitowego w warunkach domowych w Stanach Zjednoczonych szacuje się ją na 2-3/mln, w Wielkiej Brytanii na 2/mln, a w Hiszpanii na 1,6/mln. W Polsce w 2010 r. całkowite żywienie pozajelitowe (TPN – total parenteral nutrition) w warunkach domowych otrzymywało 484 chorych, co odpowiada częstości występowania zespołu 1,3/mln.

Patofizjologia

Przyczyną choroby jest skrócenie jelita, najczęściej w wyniku operacji, a zatem zmniejszenie jego powierzchni wchłaniania. Ogranicza to wchłanianie wody, elektrolitów, białek, węglowodanów, tłuszczów, witamin i pierwiastków śladowych. Zmniejszenie powierzchni wchłaniania zmienia motorykę pozostawionej części jelita i osmolarność treści jelitowej.

Następstwa usunięcia fragmentów jelita cienkiego

Usunięcie jelita czczego

Wchłanianie wody

Wydzielanie wody do światła przewodu pokarmowego szacuje się na 8000-9000 ml/24 h, z czego 98% wchłania się zwrotnie (80% w jelicie cienkim). Ostatecznie z kałem wydala się 100-200 ml wody.