Wstęp

Inwazyjne badanie układu krążenia, określane powszechnie jako cewnikowanie serca lub badanie hemodynamiczne, przeprowadza się w celu poznania warunków pracy serca i krążenia krwi, gdy bez tych informacji nie można podjąć właściwych decyzji terapeutycznych.

Na początku XX w. zaczęto stosować wlewy leków dożylne i dotętnicze. W 1929 r. Werner Forssmann wprowadził sobie przez żyłę ramienną cewnik Foleya do prawego przedsionka serca i ten moment uznaje się za początek inwazyjnych badań układu krążenia. Kilka lat później Forsmann trafnie przewidywał: „Metoda ta otwiera nowe możliwości badania przemiany materii i czynności serca, nad którymi to problemami już rozpocząłem pracę”. Metodę cewnikowania serca rozwinęli A. Cournand i D.W. Richards, zapoczątkowując jej szerokie wykorzystanie w diagnostyce. Stała się niezbędna przy podejmowaniu ważnych decyzji dotyczących przeprowadzania interwencji operacyjnych i przezskórnych. Wszyscy trzej pionierzy otrzymali Nagrodę Nobla w 1956 r.

Badanie hemodynamiczne obejmuje pomiar ciśnień w jamach serca, utlenowania krwi oraz ocenę warunków anatomicznych i czynnościowych po wstrzyknięciu środka cieniującego do jam serca i dużych naczyń.

Przed kilku laty cewnikowanie serca było obowiązkowe u wszystkich chorych kwalifikowanych do operacji kardiochirurgicznej w celu ustalenia wskazań, możliwości i sposobu wykonania zabiegu. Dziś utraciło tę pozycję i zostało zastąpione (przynajmniej w ocenie wad serca i funkcji komór) przez badania nieinwazyjne – przede wszystkim echokardiograficzne, ale także wielorzędową tomografię komputerową i rezonans magnetyczny. Tym niemniej do podjęcia właściwych decyzji terapeutycznych w kardiologii niezbędne są wyobraźnia i wiedza lekarska oparta o dobre rozumienie zasad hemodynamiki. Mimo że obecnie kardiochirurg rzadziej oczekuje współpracy hemodynamisty, decydując o sposobie leczenia wad serca na podstawie echokardiografii, to rozwój przezskórnych technik terapeutycznych, które wyrosły z cewnikowania serca powoduje, że rozumienie zasad hemodynamiki nadal jest podstawą edukacji kardiologicznej.

Sprawne identyfikowanie kształtu krzywych ciśnień i ocena saturacji w próbkach krwi jest podstawą intensywnej opieki kardiologicznej. Cewnik Swan-Ganza pozwala monitorować ciśnienie w jamach prawego serca i rzut minutowy serca, oceniać funkcję prawej i lewej komory i określać potrzeby terapeutyczne. Uzyskane dzięki cewnikowaniu informacje wraz z wynikami przyłóżkowego badania echokardiograficznego dają pełny obraz zaburzeń hemodynamicznych i są podstawą decyzji terapeutycznych w trudnych sytuacjach klinicznych.