Wprowadzenie

Nawrotowe infekcje dróg oddechowych są istotnym problemem w populacji pediatrycznej, zwłaszcza wśród dzieci w wieku przedszkolnym. Zwykle w miarę rozwoju dziecka częstość nawrotów spada. Jeżeli jednak zachorowania są wyjątkowo częste lub długotrwałe, należy wykazać czujność i rozważyć poszerzenie diagnostyki w celu wyjaśnienia przyczyny nawrotów. Zmniejszenie częstości nawrotów jest trudne. Korzystny wpływ na układ odpornościowy i tym samym ograniczenie częstości zachorowań przypisuje się wielu czynnikom. Zaliczamy do nich zarówno higieniczny tryb życia, jak i środki farmakologiczne, szczepienia oraz suplementy diety. Niestety tylko niektóre spośród proponowanych rozwiązań mają potwierdzoną skuteczność.

Definicja

Jednoznaczna definicja nawrotowych zapaleń dróg oddechowych jest trudna do ustalenia. Często niełatwo określić, kiedy dziecko choruje w sposób typowy dla wieku, a kiedy częstość infekcji powinna niepokoić. Włoskie Towarzystwo Pediatryczne wydało wytyczne, w których proponuje przyjęcie następujących kryteriów:¹

• ≥6 infekcji układu oddechowego rocznie
• ≥1 zakażenie górnych dróg oddechowych miesięcznie, w okresie od września do kwietnia
• ≥3 infekcje dolnych dróg oddechowych w ciągu roku.

Niektórzy autorzy sugerują, że zamiast opierać się na dokładnej liczbie infekcji, lepiej wiedzieć, czy:²

• dziecko ogólnie (poza okresami choroby) czuje się dobrze
• istnieją przewlekłe stany mogące być jednoznacznie zdiagnozowane i leczone
• stwierdzono objawy sugerujące niedobór odporności.

Epidemiologia

Infekcje górnych dróg oddechowych są jedną z najczęstszych przyczyn zgłaszania się dziecka do lekarza. Największe nasilenie zachorowań występuje jesienią, zimą i wczesną wiosną.

Zwykle pierwszy epizod infekcji pojawia się około 6 miesiąca życia, kiedy zanika ochronny wpływ matczynych immunoglobulin, które przeszły przez łożysko. Największą częstość zachorowań obserwuje się w momencie, kiedy dziecko zaczyna uczęszczać do żłobka lub przedszkola.

Przyczyny nawrotów

Pierwszą linią obrony przed zakażeniem górnych dróg oddechowych są mechanizmy nieswoiste – mechaniczne (błony śluzowe, śluz, rzęski) i immunochemiczne (defensyny, lizozymy). Za aktywację nieswoistej odpowiedzi komórkowej odpowiadają receptory Toll-like (TLR – Toll-like receptor), których u dzieci poniżej 7 roku życia jest znacznie mniej niż u dorosłych.³ Wśród mechanizmów odpowiedzi humoralnej uruchamianych w reakcji na zakażenie górnych dróg oddechowych ważną rolę pełnią immunoglobuliny klasy A (IgA) wydzielane wraz ze śluzem. Stężenie IgA w surowicy wzrasta stopniowo z wiekiem.³ Jak więc widać, mechanizmy odporności dojrzewają wraz z dzieckiem.