Biomarkery w psychiatrii
Poszukiwanie nowych biomarkerów odpowiedzi na leczenie przeciwdepresyjne
Dr n. przyr. Halina Matsumoto
Depresja jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych i znanych od niepamiętnych czasów chorób. Według statystyk prowadzonych przez WHO depresja i zaburzenia lękowe są obecnie głównymi powodami inwalidztwa w skali globalnej. Prognozy na najbliższe lata przewidują, że w 2020 roku liczba zachorowań na depresję ma przewyższyć zachorowalność na choroby ze strony układu sercowo-naczyniowego. Wiąże się to z szeregiem poważnych problemów – zarówno z diagnozowaniem, jak i leczeniem tej choroby.[5,12,14]
Wśród nich wymieniane są:
■ wzrost kosztów społecznych na skutek zaburzeń w funkcjonowaniu pacjentów,
■ dramatyczny wzrost liczby przepisywanych leków przeciwdepresyjnych,
■ wzrost ryzyka samobójstw,
■ dobry efekt terapeutyczny opisywany jest zaledwie u 40-70 proc. leczonych,
■ ocena skuteczności klinicznej możliwa jest po 6-8 tygodniach farmakoterapii.
Leczenie depresji prowadzone było przez wybitnych lekarzy już w starożytności. Hipokrates nazwał po raz pierwszy ciężką depresję melancholią. Depresja zajmowała umysły lekarzy od XVI wieku. W roku 1546 znany i poważany przez ówczesnych pacjentów c...
W leczeniu depresji można też sięgać po metody niefarmakologiczne: elektrowstrząsy (ECT), terapię behawioralno-poznawczą.[6]
Wśród różnych biomarkerów oceny skuteczności farmakoterapii stosowanej u pacjentów z depresją wymieniane są cztery grupy wskaźników:
- terapia monitorowana stężeniem leków przeciwdepresyjnych we krwi (ang. therapeutic drug monitoring, TDM),[3,11,12,19]
- badania farmakogenetyczne [9,10,14] i farmakogenomiczne,[10,14,22]
- badania farmako-EEG,[13,19]
- markery biochemiczne,[2,3,4,6,8,18,23]
- markery genetyczne.[1,7,13,15,25]
Wskazania do zastosowania metody TDM w farmakoterapii zaburzeń psychicznych[3,11,19], do których należą następujące sytuacje:
- podejrzenie o niestosowanie się pacjenta do zaleceń lekarza (ang. noncompliance),
- stosowanie leków, dla których TDM jest badaniem rutynowym (np. lit),
- brak poprawy klinicznej lub niewystarczająca skuteczność leczenia mimo stosowania odpowiednich dawek leku,
- podejrzenie wystąpienia interakcji lekowych,
- zastosowanie TDM w programach badań lekowych (ang. pharmacovigilance),
- farmakoterapia skojarzona z lekiem, o którym wiadomo, że ma wysoki potencjał wywoływania istotnych klinicznie interakcji lekowych, w trakcie leczenia współchorobowości, potencjalizacji farmakoterapii itp.,
- zapobieganie nawrotom chorób psychicznych w leczeniu długoterminowym, w profilaktyce wystąpienia nawrotu choroby mimo stosowania się do zaleceń lekarza i podawania adekwatnych dawek leków do stanu klinicznego pacjenta,
- polimorfizm genetyczny w metabolizmie leków, niedobór genetyczny (ang. genetic deficiency) lub amplifikacja genów uczestniczących w metabolizmie leków,
- populacja dzieci (do 12. r.ż.) i młodzieży (12-18 lat),
- osoby w wieku podeszłym,
- pacjenci ze stwierdzoną niewydolnością wątroby, nerek i zaburzeniami układu krążenia,
- psychiatria sądowa,
- zamiana leku oryginalnego na preparat generyczny.
