Stomatologia interdyscyplinarna
Jak postępować z pacjentem onkologicznym w gabinecie
Lek. dent. Rafał Pokrowiecki1
Współpraca: Agnieszka Stempniewicz2
Zapobieganie efektom ubocznym terapii przeciwnowotworowej pozwala unikać pogorszenia stanu jamy ustnej i wielu bardzo bolesnych dolegliwości
Metody leczenia nowotworów można podzielić na miejscowe, do których zaliczamy chirurgię i radioterapię działające bezpośrednio na guz, oraz systemowe, do których należą: chemioterapia, hormonoterapia i leki biologiczne. Chemioterapia i radioterapia okolic głowy i szyi mają wpływ na tkanki jamy ustnej, a stan jamy ustnej może oddziaływać na cały organizm i skuteczność każdego leczenia, w tym onkologicznego.[1] Prawdopodobieństwo, że osoba z chorobą nowotworową w wywiadzie będzie pacjentem w gabinecie stomatologicznym, jest zatem duże. Konieczne wydaje się też specyficzne dla tej grupy chorych postępowanie na każdym etapie leczenia onkologicznego. Rola stomatologa w tym procesie jest częścią kompleksowej opieki nad pacjentem onkologicznym.
Zmiany w jamie ustnej podczas chemioterapii
Chemioterapia polega na zastosowaniu leków cytotoksycznych oddziałujących na cykl komórkowy.[2] Problem stanowi brak selektywności tych leków, dlatego zaburzone zostaje funkcjonowanie również zdrowych komórek całego organizmu. Toksyczność chemioterapii jest odwracalna, a odpowiednio rozplanowane podawanie leku umożliwia zahamowanie procesu nowotworowego i regenerację zdrowych komórek. Leki lub ich metabolity są wydzielane wraz ze śliną, bezpośrednio uszkadzając tkanki jamy ustnej. Należą do nich m.in. metotreksat, bleomycyna, 5-fluorouracyl, doksorubicyna, cisplatyna, winblastyna i winkrystyna, które są toksyczne dla tkanek jamy ustnej. Hydroksykarbamid i prokarbazyna uszkadzają gruczoły ślinowe i kolagen, prowadząc nawet do zmian dysplastycznych.[3]
Do zmian w jamie ustnej występujących równie często podczas chemio- i radioterapii należą:
- zapalenie jamy ustnej (oral mucositis – OM);
- infekcje o etiologii bakteryjnej, wirusowej i grzybiczej – wynikają one ze spadku odporności organizmu, kserostomii, uszkodzeń błony śluzowej;
- dysfunkcja gruczołów ślinowych – skutkuje suchością jamy ustnej, która zwiększa ryzyko infekcji, utrudnia mowę, żucie, połykanie oraz zwiększa ryzyko wystąpienia choroby próchnicowej. Utrudniona zdolność spożywania pokarmów i percepcji smaku, co może prowadzić do niedożywienia organizmu. Utrudniona zdolność mowy, która pogarsza jakość życia pacjenta i stan psychoemocjonalny.[4]
