Wstęp

Opony mózgowo-rdzeniowe są istotną częścią anatomiczną i czynnościową układu nerwowego. Chronią mózgowie i rdzeń kręgowy przed wpływem zewnętrznych czynników środowiskowych, które mogą uszkodzić tkankę nerwową. Tworzą też zaporę przeciwko szerzeniu się procesów zapalnych, zwłaszcza toczących się w obrębie twarzoczaszki. Stanowią szczelną powłokę zewnętrzną dla płynu mózgowo-rdzeniowego, krążącego w układzie komorowym i przestrzeniach płynowych.

Wyróżnia się trzy opony: twardą – położoną najbardziej zewnętrznie, pajęczynówkę – leżącą pod oponą twardą, i oponę miękką – pokrywającą bezpośrednio mózgowie i rdzeń kręgowy. Opona twarda składa się z dwóch blaszek, w większości zrośniętych ze sobą: zewnętrznej (okostnowej) i wewnętrznej. Blaszki te rozdzielają się, tworząc zatoki żylne opony twardej. Cienka pajęczynówka łączy się mostkami z oponą miękką. Opona miękka ściśle pokrywa wszystkie struktury zewnętrzne i szczeliny mózgowia i rdzenia, utrzymując właściwy kształt tych struktur anatomicznych. Opona twarda i miękka są dobrze unaczynione i unerwione. Pajęczynówka pozbawiona jest naczyń i nerwów. Pomiędzy pajęczynówką a oponą miękką krąży płyn mózgowo-rdzeniowy. Poza urazami mechanicznymi najczęstsze i najpoważniejsze zmiany patologiczne w oponach to procesy zapalne i nowotworowe.

Rozdział ten poświęcono omówieniu najistotniejszych klinicznie procesów rozrostowych, wywodzących się z utkania opon pokrywających mózgowie i ich komponentu naczyniowego. Nowotwory opon mózgowo-rdzeniowych kanału kręgowego opisano w rozdziale „Nowotwory rdzenia kręgowego”.

Oponiaki

Pojęcie oponiaka wprowadził w latach 20. XX w. Harvey Cushing, opierając się na obrazie histopatologicznym tych guzów i poszukując wspólnych cech ich utkania z utkaniem opon. Na tej podstawie wysunął koncepcję, że nowotwory te wywodzą się z ziarnistości pajęczynówki (ziarnistości Pacchioniego), struktur pajęczynówki wpuklających się do zatok żylnych i dużych żył opony twardej. Uważał także, że innymi miejscami rozwoju oponiaków są otwory anatomiczne dla nerwów czaszkowych, blaszka sitowa, struktury środkowego dołu czaszki i okolice ujść nerwów rdzeniowych.

Definicja

Oponiaki to grupa pierwotnych nowotworów ośrodkowego układu nerwowego wywodzących się z komórek meningothelium. Większość z typów (wariantów) oponiaka ma charakter nowotworów o niskim stopniu złośliwości.

Lokalizacja

Typowa

Oponiaki są zlokalizowane głównie śródczaszkowo; w kanale kręgowym występuje tylko 10-13% tych guzów. U dorosłych 80-90% oponiaków śródczaszkowych położonych jest nadnamiotowo, zwykle na podstawie przedniego i środkowego dołu czaszki. Tu oponiaki ...