Przedwczesna niewydolność jajników a nasilenie powikłań metabolicznych
dr hab. n. med. Michał Kunicki
- Definicja, epidemiologia i etiologia przedwczesnej niewydolności jajników (POI)
- Zaburzenia metaboliczne u kobiet z POI
- Przegląd badań dotyczących wpływu POI na metabolizm kobiety
Przedwczesna niewydolność jajników (POI – primary ovarian insufficiency) jest chorobą o różnej etiologii, prowadzącą do niedoboru estrogenów u kobiet przed 40 rokiem życia. Do długoterminowych konsekwencji POI należą pojawienie się niekorzystnych zmian w lipidogramie oraz wzrost stężenia glukozy, co w efekcie zwiększa ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. W pracy przedstawiono wyniki badań dotyczących wpływu POI na metabolizm kobiety.
Przedwczesna niewydolność jajników
Definicja przedwczesnej niewydolności jajników zmieniała się na przestrzeni lat. Przez długi czas używano określenia „przedwczesne wygasanie czynności hormonalnej jajników” (POF – premature ovarian failure) i rozpoznawano je, jeśli u kobiety poniżej 40 roku życia okres nie pojawiał się przez minimum 3 miesiące, a stężenie folikulotropiny (FSH – follicle-stimulating hormone) wynosiło >40 j.m./l. Ponadto pomiar ten musiał być potwierdzony przynajmniej 2-krotnie1. Od 2015 rok zgodnie z wytycznymi European Society of Human Reproduction and Embryology (ESHRE) rozpoznanie POI ustala się, jeżeli stwierdza się brak miesiączki przez co najmniej 4 miesiące i stężenie FSH wynosi powyżej 25 j.m./l, mierzone w 2 oddzielnych pomiarach w odstępie co najmniej 4 tygodni2. Wartości FSH, które definiowały POF, również zmieniały się w ostatnich latach3.
Częstość występowania POI zależna jest od wieku pacjentek, u których ją zdiagnozowano. Wśród kobiet w wieku 30 lat chorobę tę rozpoznaje się u 1 na 1000 osób, a w wieku 40 lat – u 1 na 100. Niemniej dla całej populacji podaje się, że częstość występowania POI wynosi 1-2%4,5.
Etiologia POI w wielu przypadkach nie jest do końca znana. Najczęściej przypisuje się rolę w powstaniu tego zespołu czynnikom genetycznym oraz autoimmunologicznym. POI może współistnieć z innymi chorobami autoimmunologicznymi, m.in. z chorobą Hashimoto, cukrzycą insulinozależną, tworząc zespół niedoczynności wielogruczołowej6. Inne przyczyny POI, które należy brać pod uwagę, to: przebyte operacje jajników, leczenie onkologiczne, radioterapia i chemioterapia miednicy mniejszej. Opisywano również wpływ ekspozycji na dietylostylbestrol w życiu płodowym lub POI jako następstwo galaktozemii7,8.
