BEZPŁATNY kongres online VMS Interna 2024 już 21-23 maja! 6 sesji - Ponad 25 wykładów - Sesje Q&A | Zapisz się >
Gdy zachodzi konieczność przerwania terapii określoną statyną z jakiegokolwiek powodu, lekarze bardzo często przepisują inny lek z tej grupy. Zamiana statyn powoduje, że prawdopodobieństwo, iż pacjent nadal będzie przestrzegał zaleceń i kontynuował terapię dostatecznie długo, by osiągnąć pełną korzyść ze stosowania leku, jest znacznie mniejsze. W związku z tym, jeśli zamiana statyny jest konieczna, lekarz powinien otoczyć pacjenta szczególną opieką i badać go częściej niż zazwyczaj, by mieć pewność, że terapia nie zostanie przerwana.35 Szczególną uwagę należy zwrócić także na tych pacjentów, którym przepisano statynę, a u których występuje kilka innych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego, ponieważ chorzy ci również rzadziej przestrzegają zaleceń terapii lekami z tej grupy.36 Pacjenci ze współistniejącym nadciśnieniem tętniczym i dyslipidemią częściej przestrzegają zaleceń, jeśli leczenie obu zaburzeń wdrażane jest jednocześnie, jeśli chorzy mają chorobę wieńcową lub niewydolność serca w wywiadzie lub jeżeli stosują kilka innych leków.37
W przypadku ostrego zespołu wieńcowego, szczególnie zawału serca bez uniesienia odcinka ST, trzeba mieć pewność, że zalecenia dotyczące terapii statynami będą przestrzegane. W retrospektywnych analizach danych wykazano, że w porównaniu z kontynuowaniem terapii odstawienie statyn w pierwszych 24 h hospitalizacji z powodu zawału serca bez uniesienia odcinka ST zwiększało chorobowość szpitalną i umieralność (5,7% vs 11,9%; p<0,01).38 Autorzy tego badania sugerują, że szybki wzrost ryzyka niekorzystnych zdarzeń wynika zarówno z zahamowania wytwarzania substancji o działaniu ochronnym na naczynia oraz aktywacji substancji szkodliwych dla naczyń, jak i utraty korzyści z leczenia statynami.38 W ostatnich zaleceniach American College of Cardiology i American Heart Association także dostrzeżono istotną rolę przestrzegania zaleceń przedłużonego leczenia statynami, wskazując, że pacjenci otrzymujący leki z tej grupy i kwalifikowani do operacji z przyczyn pozakardiologicznych powinni kontynuować terapię. Jest to zalecenie klasy I, co oznacza, że leczenie to powinno być zawsze stosowane.39
Petrilla i wsp.40 dokonali przeglądu opartych na dowodach interwencji, których celem była poprawa stopnia przestrzegania zaleceń dotyczących terapii statynami i lekami przeciwnadciśnieniowymi. Przeszukując piśmiennictwo medyczne w bazie danych MEDLINE z lat 1972-2002, odnaleźli 12 zaleceń (w tym odnoszące się do interwencji wymienionych wyżej), które istotnie poprawiają przestrzeganie przez pacjentów zaleceń dotyczących leczenia statynami. Wśród nich znalazły się: leczenie preparatami złożonymi, dawkowanie raz dziennie lub raz na tydzień, porady telefoniczne, nadzorowanie przypadku przez farmaceutę, leczenie w klinikach z opieką farmaceuty lub pielęgniarki, wysyłanie listów z przypomnieniem o uzupełnieniu zasobów leku, samokontrola, dostosowywanie dawek do konkretnego pacjenta, nagrody i połączenie różnych strategii. Warto zauważyć, że metody mniej intensywne, jak przepisywanie preparatów upraszczających schemat leczenia lub wysyłanie listownych przypomnień o uzupełnieniu leków, przyniosły mniejszą poprawę przestrzegania zaleceń w porównaniu ze spersonalizowanymi i ukierunkowanymi na pacjenta programami, ale nie wymagają dużych nakładów finansowych. Należy także pamiętać o zaleceniach wskazujących na konieczność wykonywania testów oceniających czynność wątroby przed rozpoczęciem terapii statynami, 12 tygodni po jej rozpoczęciu, po każdym zwiększeniu dawki, a następnie okresowo (np. co pół roku). Takie postępowanie stwarza wiele dodatkowych okazji do lepszego monitorowania i edukacji pacjenta, a także wpływa na lepsze przestrzeganie przez niego zaleceń.41
Podsumowanie
The United State Census szacuje, że w 2010 r. 40 mln Amerykanów będzie miało ≥65 lat. Bardzo prawdopodobne jest, że starzenie się populacji spowoduje wzrost występowania chorób przewlekłych, takich jak choroba wieńcowa, udar mózgu i niewydolność serca. W ostatnich dekadach znacząco wzrosło występowanie wśród młodszych osób takich czynników ryzyka jak otyłość i cukrzyca typu 2. W związku z tym oczywiste jest, że zmniejszanie stężenia cholesterolu całkowitego nie wystarczy. Trzeba bowiem m.in. kontynuować starania mające na celu modyfikację odwracalnych czynników ryzyka, by zahamować rozwój chorób sercowo-naczyniowych.42
W ramach podstawowej opieki medycznej prowadzi się działania prewencyjne, takie jak uodparnianie, badania przesiewowe w kierunku raka i przewlekłych chorób, np. nadciśnienia tętniczego, cukrzycy i dyslipidemii. Interesujące jest, że pacjenci przestrzegający zaleceń terapii statynami są bardziej skłonni do zachowań prozdrowotnych, w tym poszukiwania możliwości skorzystania z usług profilaktyki zdrowotnej.43 Przeglądanie podczas każdej wizyty listy leków przepisanych pacjentowi i upewnienie się, że są one (łącznie ze statynami) przyjmowane zgodnie z zaleceniami, to zadanie czasochłonne, lecz konieczne w prowadzeniu wszystkich pacjentów.44 Celem działań lekarza jest ocena stopnia przestrzegania zaleceń terapii i stosowania przepisanych leków, nie tylko statyn, a także promowanie zdrowszego stylu życia i zachęcanie pacjenta do stosowania się do jego zasad, by doprowadzić do modyfikacji odwracalnych czynników ryzyka. Wszystkie te działania są ze sobą powiązane, a przestrzeganie przez pacjenta zaleceń dotyczących terapii statynami to tylko jeden, ale za to ważny, element tych starań.