W kierunku pełnej funkcjonalności, czyli pomoc w rehabilitacji po udarze
dr hab. n. med. Jacek Staszewski, prof. WIM – PIB1
dr n. med. Katarzyna Gniadek-Olejniczak2
- Rehabilitacja po udarze jest kluczowym etapem w procesie terapii multidyscyplinarnej, której celem jest powrót pacjenta do pełnej funkcjonalności lub przywrócenie w jak największym stopniu jego zdolności do samodzielnego funkcjonowania, a także poprawa jakości jego życia (QoL – quality of life). W artykule przedstawiono kluczowe elementy rehabilitacji poudarowej
Udar mózgu jest obecnie drugą przyczyną śmiertelności i trzecią przyczyną niepełnosprawności na świecie oraz pierwszym źródłem niepełnosprawności w populacji europejskiej1. Pomimo wprowadzenia metod pierwotnej i wtórnej prewencji udaru populacyjne ryzyko wystąpienia chorób naczyniowych ośrodkowego układu nerwowego (OUN) wzrosło o 50% w ciągu ostatnich 20 lat, a udar mózgu dotyka obecnie jedną na cztery osoby2. Jest to związane ze starzeniem się społeczeństw oraz ze wzrastającą liczbą zachorowań na choroby cywilizacyjne, takie jak otyłość, cukrzyca, hiperlipidemia. W ostatnich 30 latach w Polsce oraz innych krajach naszego regionu doszło wskutek zmian w opiece nad pacjentami z udarem do poprawy wskaźników niesprawności poudarowej, m.in. wyrażonej latami życia skorygowanymi niepełnosprawnością (DALY – disability-adjusted life years lost) o −48% (95% przedział nieufności [UI – uncertainty interval] od −55 do −42). Najniższy w 2019 r. współczynnik DALY 722/100 000, 95% UI (586-889) w krajach Europy Środkowo-Wschodniej odnotowano w Słowenii – jest on jednak nadal znacząco wyższy niż na zachodzie Europy, gdzie wynosi średnio 557 DALY na 100 000, 95% UI 510-5963. Powyższe wskaźniki przekonują, że zorganizowanie skutecznej rehabilitacji osób dotkniętych niepełnosprawnością poudarową w naszym kraju należeć będzie do ważnych wyzwań najbliższych lat.
Zasady organizacji rehabilitacji poudarowej
World Health Organization (WHO) przyjęła w 2001 r. ostateczną wersję Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF – International Classification of Functioning Disability and Health) w celu całościowego opisu stopnia niepełnosprawności4. Jest ona najlepszym, choć zbyt rzadko stosowanym, narzędziem służącym zarówno do opisu stanu chorego, jak i do planowania, prowadzenia, a także oceny przebiegu rehabilitacji poudarowej5. Obejmuje pełną, wielopłaszczyznową ocenę stanu chorego po przebytym udarze mózgu pod względem określenia stopnia utraty funkcji ruchowych, poznawczych, a także innych następstw choroby skutkujących ograniczeniem zakresu aktywności pacjenta, jego zaangażowania w życie społeczne i rodzinne. Klasyfikacja ta uwzględnia wpływ czynników osobniczych, takich jak wiek, płeć, dotychczas wykonywana praca, obciążenia chorobami przewlekłymi, wykształcenie, osobowość przedchorobowa, status społeczny i finansowy. W rehabilitacji narzuca ponadto cele, którymi są nie tylko usprawnienie ruchowe i poprawa sprawności, lecz także powrót chorego do dotychczas wypełnianych funkcji społecznych.
