Genetyka w chirurgii
Współczesna genetyka kliniczna w rękach chirurga onkologa – raki piersi i jelita grubego
prof. dr hab. n. med. Jan Lubiński, prof. dr hab. n. med. Józef Kładny, prof. dr hab. n. med. Tadeusz Dębniak, prof. dr hab. n. med. Jacek Gronwald, dr n. med. Tomasz Huzarski, prof. dr hab. n. med. Cezary Cybulski, dr hab. n. med. Anna Jakubowska, dr hab. n. med. Bohdan Górski, prof. dr hab. n. med. Grzegorz Kurzawski, prof. dr hab. n. med. Tomasz Byrski, lek. Oleg Oszurek, dr hab. n. med. Janusz Menkiszak, prof. dr hab. n. med. Izabela Rzepka-Górska, dr n. med. Janina Suchy, mgr Katarzyna Tutlewska
Z uwagi na odmienność leczenia chirurgicznego chorych na nowotwory dziedziczne współczesny chirurg onkolog powinien wspólnie z genetykami klinicznymi ustalić właściwe postępowanie uwzględniające genetyczne predyspozycje chorego.
Współczesna chirurgia onkologiczna powinna uwzględniać konstytucyjne (tj. występujące we wszystkich komórkach organizmu) cechy, które pacjent odziedziczył po przodkach. Docelowo u każdej osoby określany będzie genotyp (tj. charakterystyka genów) i na tej podstawie ustalane będą wskazania co do postępowania profilaktycznego i diagnostycznego oraz leczenia nowotworów.
Podłoże genetyczne już opisano dla większości raków piersi i jelita grubego. Mimo że wiedza ta nie jest jeszcze pełna, już obecnie nie można optymalnie leczyć tych nowotworów bez wykonania badań genetycznych.
W niniejszym opracowaniu zwracamy szczególnie uwagę, w jaki sposób rozpoznanie genetycznego uwarunkowania choroby wpływa na sposób chirurgicznej prewencji i leczenia raków piersi i jelita grubego.
Dziedziczny rak piersi i jajnika
Częstość występowania cech rodowodowo-klinicznych charakterystycznych dla silnych agregacji raków piersi/jajnika wśród kolejnych raków tych narządów, wyniki testów DNA oraz analizy zgodności zachorowań u bliźniąt jednojajowych wskazują, że w około 30% przypadków do zachorowania na raka piersi i jajnika dochodzi wskutek genetycznej predyspozycji znacznego stopnia. Omawiana predyspozycja klinicznie ujawnia się najczęściej jako zespoły tzw. dziedzicznego raka piersi swoistego narządowo (HBC-ss – hereditary breast cancer – site specific), dziedzicznego raka piersi i jajnika (HBOC – hereditary breast-ovarian cancer) oraz dziedzicznego raka jajnika swoistego narządowo (HOC – hereditary ovarian cancer). W zespole HBC-ss u członków rodzin występują raki piersi, ale nie stwierdza się raków jajnika, w zespole HBOC wśród krewnych rozpoznawane są zarówno raki piersi, jak i jajnika, zaś w zespole HOC w rodzinach występują raki jajnika, natomiast nie stwierdza się raków piersi. Na podstawie cech rodowodowo-klinicznych charakterystycznych dla dziedzicznych raków piersi i jajnika określono kryteria umożliwiające rozpoznawanie definitywne lub z dużym prawdopodobieństwem rodzin z zespołami HBC-ss, HBOC, HOC. Kryteria te zestawiono w tabeli 1.
Zespoły HBC-ss, HBOC i HOC są heterogenne klinicznie i molekularnie. Do najczęstszych przyczyn ich powstawania należą mutacje konstytucyjne w genach BRCA1 i BRCA2 (ryc. 1-3).
