Od internisty dla dermatologów
Co dermatolog powinien wiedzieć o chorobie IgG4-zależnej?
Dr n. med. Anna Masiak
Prof. dr hab. med. Zbigniew Zdrojewski
Mianem choroby IgG4-zależnej (IgG4-RD, IgG4-related disease) określa się stosunkowo nową grupę schorzeń o nieznanej etiologii.[1,2] W 2001 roku po raz pierwszy opisano zależności pomiędzy autoimmunologicznymi zmianami w trzustce, nacieczeniem tego narządu przez IgG4-dodatnie komórki plazmatyczne oraz zwiększonym stężeniem IgG4 w surowicy.[3] Wspólną cechą tych schorzeń jest występowanie nacieków komórek IgG4+ w zajętych narządach oraz w większości przypadków podwyższone stężenie immunoglobulin podklasy IgG4 w surowicy. Charakteryzują się one również typowymi zmianami w badaniu histopatologicznym (nacieki tkankowe z komórek IgG4-dodatnich, włóknienie o typie „szprych w kole” (storiform fibrosis), zarostowe zapalenie żył.[2,4-6] Na powyższe schorzenie chorują najczęściej mężczyźni (M:K 4:1) w średnim i starszym wieku (średni wiek 65 lat).[7-10]
Początek choroby jest zazwyczaj podostry, bez obecności objawów ogólnoustrojowych. Rozwijający się proces chorobowy jest zazwyczaj wielonarządowy i prowadzi do stopniowego włóknienia zajętych organów i upośledzenia ich funkcji. Objawy świadczące o zajęciu narządów mogą występować jednocześnie lub rozwijać się różnoczasowo. Najczęściej zajętymi narządami są:
- trzustka: autoimmunologiczne zapalenie trzustki,
- przewód wątrobowo-żółciowy: stwardniające zapalenie dróg żółciowych,
- gruczoły ślinowe: przewlekłe stwardniające zapalenie ślinianek, choroba Mikulicza, guz Küttnera,
- tkanki miękkie oczodołu: guz rzekomy oczodołu oraz węzły chłonne.
Rzadziej choroba lokalizuje się w śródpiersiu, przestrzeni zaotrzewnowej (zwłóknienie przestrzeni zaotrzewnowej), tkankach miękkich, ośrodkowym układzie nerwowym, tarczycy (wole Riedla, choroba Hashimoto), drogach oddechowych (śródmiąższowa choroba płuc), nerkach (przewlekłe śródmiąższowe zapalenie nerek, nefropatia błoniasta), gruczole krokowym, sutkowym, prostacie, przysadce mózgowej.[2,7,11] W przebiegu choroby IgG4-zależnej może dojść również do zajęcia naczyń różnego kalibru.[6,12-14]
Patogeneza tych schorzeń pozostaje niewyjaśniona. Bierze się pod uwagę udział czynników autoimmunologicznych i alergicznych.[15,16] W odpowiedzi na działanie cytokin Th2-zależnych, takich jak interleukiny: IL-4, IL-5, IL-10 i IL-13 oraz transformującego czynnika wzrostu β (TGF-β, transforming growth factor β), pojawia się eozynofilia, wzrasta stężenie immunoglobulin IgG4 i IgE oraz postępuje włóknienie narządów.[17] Wydaje się, iż podwyższone stężenie podklasy IgG4 jest raczej markerem, a nie czynnikiem sprawczym choroby. Wyjaśnienia wymaga natomiast rola limfocytów Th2 i Treg w patogenezie choroby. Najnowsze publikacje wskazują, iż obecność plazmoblastów w surowicy chorych z IgG4-RD może być czulszym markerem aktywności choroby aniżeli podwyższone stężenie immunoglobuliny IgG4 w surowicy.[18]
