Kardiologia interdyscyplinarna

Redaktor działu: prof. dr hab. n. med. Edyta Płońska-Gościniak Klinika Kardiologii PUM, Szczecin

Dysfunkcja i niewydolność serca jako powikłanie terapii nowotworów

Grzegorz Piotrowski, Rafał Gawor, Zenon Gawor

Oddział Kardiologii, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Mikołaja Kopernika, Łódź

Adres do korespondencji: dr n. med. Grzegorz Piotrowski Oddział Kardiologii, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Mikołaja Kopernika ul. Pabianicka 62, 93-519 Łódź, email: gpiotr4@wp.pl

Kardiologia po Dyplomie 2013; 12 (3): 42-54

Wprowadzenie

Współczesna onkologia coraz skuteczniej leczy choroby nowotworowe. Obecnie w wielu nowotworach coraz częściej uzyskuje się całkowite wyleczenie. W 2002 r. w Stanach Zjednoczonych żyło ponad 10 mln osób wyleczonych z choroby nowotworowej [1]. W uogólnionej chorobie nowotworowej w wielu przypadkach osiąga się natomiast długotrwałą, często wieloletnią remisję. W ten sposób nowotwory stają się, podobnie jak choroby układu krążenia, schorzeniami przewlekłymi. Szacuje się, że 60% dorosłych pacjentów z rozpoznanym obecnie nowotworem przeżyje ponad 5 lat [1]. Za takie spektakularne osiągnięcia jednak pacjenci często muszą zapłacić cenę w postaci działań niepożądanych i powikłań skutecznej, ale agresywnej terapii przeciwnowotworowej. Te powikłania nie tylko obniżają ich jakość życia, ale często to one, a nie sama choroba nowotworowa, determinują długoterminowe rokowanie [2,3].

Powikłania sercowo-naczyniowe terapii nowotworów należą do najbardziej niepokojących działań niepożądanych. W wyniku oddziaływania metod terapeutycznych używanych w onkologii może zostać uszkodzona każda część serca i naczyń. Uszkodzenie śródbłonka zapoczątkowujące jego dysfunkcję prowadzi do miażdżycy i wszystkich jej manifestacji klinicznych (choroby wieńcowej, udaru mózgu, niedokrwienia kończyn i innych) oraz nad-ciśnienia tętniczego. Uszkodzenie układów płytek i krzepnięcia prowadzi do krwawień lub nasilenia stanu prozakrzepowego, który jest charakterystyczny dla choroby nowotworowej oraz zwiększa ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych. Wpływ na układ przewodzący serca skutkuje wydłużeniem odstępu QT, zaburzeniami rytmu i przewodzenia. Cytostatyki i radioterapia mogą uszkodzić osierdzie, co manifestuje się wysiękiem, objawami zapalenia, zaburzeniami rytmu i wytworzeniem zrostów. Chemio- i radioterapia mogą prowadzić do zwłóknienia wsierdzia zastawkowego i rozwoju wad zastawkowych. Z większością tych powikłań (nadciśnienie tętnicze, niedokrwienie serca, wady zastawkowe) współczesna kardiologia radzi sobie dzięki skutecznym metodom leczenia. Niewiele jednak kardiolodzy mogą zrobić, jeśli dojdzie do uszkodzenia miokardium. Dysfunkcja serca (upośledzona funkcja serca bez objawów przedmiotowych) i niewydolność serca (obecne objawy retencji płynów) [4] należą do najczęstszych i najgroźniejszych powikłań leczenia przeciwnowotworowego. Uszkodzenie serca, zwłaszcza objawowa niewydolność serca, charakteryzuje się gorszym rokowaniem niż większość nowotworów. Dziesięcioletnie przeżycie w przewlekłej niewydolności serca wynosi mniej niż 40%, podczas gdy w raku piersi powyżej 80%, a w raku prostaty około 90% [5,6].

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Typ 1 dysfunkcji serca związanej z chemioterapią

Od ponad 30 lat wiadomo, że antracykliny, jedne z najbardziej skutecznych i najczęściej stosowanych leków cytostatycznych, prowadzą do uszkodzenia serca. W 1979 r. [...]

Zapobieganie CRCD-1

Najlepszą strategią unikania kardiotoksyczności związanej ze stosowaniem antracyklin jest jej zapobieganie. Zaleca się obecnie kilka sposobów prewencji: kwalifikacja pacjentów do leczenia [...]

Typ 2 dysfunkcji serca związanej z chemioterapią

Typ 2 dysfunkcji serca związanej ze stosowaniem chemioterapii (CRCD-2) jest indukowany przez nowe leki przeciwnowotworowe: skierowane przeciwko receptorowi ErbB2/HER2 i przez cząsteczki [...]

Kardiotoksyczność innych niż trastuzumab inhibitorów kinaz tyrozynowych

CRCD-2 nie wydaje się jednorodnym zaburzeniem. Podobne uszkodzenie serca jak po trastuzumabie może wystąpić podczas stosowania innych leków blokujących szlaki sygnałowe [...]

Monitorowanie i zapobieganie kardiotoksyczności po antracyklinach

Mimo że antracykliny stosowane są powszechnie w onkologii od kilkudziesięciu lat, a o ich kardiotoksyczności wiadomo od ponad 30, do tej [...]

Monitorowanie i zapobieganie kardiotoksyczności w czasie stosowania trastuzumabu

Brakuje także jednolitych zaleceń kwalifikacji do leczenia, monitorowania bezpieczeństwa w trakcie podawania trastuzumabu i postępowania w przypadku wystąpienia kardiotoksyczności.

Niekonwencjonalne metody monitorowania kardiotoksyczności terapii nowotworów

Powszechnie stosowana w badaniach klinicznych oraz w codziennej praktyce ocena LVEF za pomocą echokardiografii lub MUGA ma, jak wspomniano, ograniczenia. Dlatego [...]

Podsumowanie

Brakuje jednoznacznych i powszechnie obowiązujących zaleceń dotyczących kwalifikacji, monitorowania leczenia przeciwnowotworowego i postępowania w przypadku wystąpienia powikłań, co wynika z braku [...]
Do góry