Psycholog radzi

Jak znaleźć motywację do pracy nad innymi i nad sobą też

Dr n. med. Mariola Kosowicz

Poradnia Psychoonkologii Centrum Onkologii – Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie

W zawodzie lekarza motywacja dotyczy wielu aspektów, od chęci wyjścia do pracy i podjęcia codziennych zawodowych wyzwań przez widzenie sensu w wykonywanej pracy po przekazywanie motywacji do leczenia pacjentom. Im mniej zmotywowany lekarz, tym mniejsze jego pozytywne oddziaływanie na pacjentów.

Small kosowicz ww008x opt

Dr n. med. Mariola Kosowicz

Prof. Philip Zimbardo, psycholog, definiuje motywację jako sumę procesów zaangażowanych w rozpoczęcie, odpowiednie ukierunkowanie i utrzymanie fizycznych i psychicznych rodzajów aktywności. W pracy lekarza motywacja przekłada się na osobisty stosunek do niej i na umiejętność motywowania pacjentów. Jednak jeden z najważniejszych predykatorów kształtujących podstawę osobistej motywacji do podejmowania różnych rodzajów aktywności, m.in. do pracy z ludźmi, stanowi dojrzałe podejście do rzeczywistości i przekonanie o wpływie na nią, czyli poczucie własnej skuteczności rozumiane jako „przekonanie, że jest się w stanie podjąć działanie, które prowadzi do określonych rezultatów, a także decydujące o tym, czy działania zostaną zainicjowane, ile wysiłku jednostka włoży w to, by działanie utrzymać, oraz jak długo będzie je kontynuować pomimo przeszkód i porażek”.

Można powiedzieć, że ludzie motywują się do działania, kiedy stawiane przed sobą cele znajdują się w zakresie ich możliwości, unikają natomiast sytuacji, które odbierają jako przekraczające ich zasoby zaradcze.

Osoby o wysokim poczuciu skuteczności podchodzą do problemu jak do zadania, widzą sens swoich działań i sami się motywują do podejmowania dalszego wysiłku w dążeniu do realizacji zamierzonych celów. Lekarz o wysokim poczuciu skuteczności ma jasno określony realny cel swoich działań, charakteryzuje się umiejętnością dostosowania się do wymogów, jakie przed nim stoją, np. w relacjach z pacjentem i jego rodziną, ponadto realnie ocenia własne możliwości i ograniczenia.

Elastyczność bez stereotypów

Poczucie skuteczności silnie koreluje z wcześniejszymi doświadczeniami, tak więc im więcej zachowań, które były wzmocnione pozytywnymi emocjami i poczuciem sensu swoich działań, tym więcej motywacji do ich powtarzania.

Elastyczność w myśleniu pozwala znaleźć motywację do poszukiwania nowych rozwiązań, realnie korzystać z własnych zasobów, jak również wziąć pod uwagę zasoby innych ludzi, np. pacjentów, do poradzenia sobie w danej sytuacji.

Inną, równie ważną, zmienną, mającą wpływ na kształtowanie się motywacji do pracy z innymi ludźmi i do ich motywowania, są przekonania oraz stereotypy dotyczące szeroko rozumianych relacji interpersonalnych i zachowań ludzkich.

Stereotypy stanowią ważną część funkcjonowania jednostki i nierzadko zawierają niepełną, zniekształconą wiedzę na temat ludzi, grup społecznych, zachodzących zjawisk. Stereotyp to w pewnym sensie uporządkowany i emocjonalnie zabarwiony schemat, który organizuje poznawaną rzeczywistość i ukierunkowuje myślenie. Mogą być one przyjęte w wyniku własnych doświadczeń, jak również z doświadczeń innych ludzi.

Raz nadana etykietka (pozytywna lub negatywna) staje się wyznacznikiem uogólnionego myślenia o drugim człowieku i podporządkowuje sposób budowania porozumienia. Na przykład myślenie: „Z takim człowiekiem nie ma szans się porozumieć” staje się samospełniającą się przepowiednią i wyznacza sposób reagowania, doboru słów oraz środków radzenia sobie z wyzwaniem, jakim może być trudne zachowanie pacjenta. Nawyki korzystania z wypracowanych wzorców myślenia i działania przesłaniają często perspektywę ich oceny, prowadzą do tendencyjnych, schematycznych zachowań i w rezultacie demotywują do podejmowania wysiłku w kierunku zrozumienia drugiego człowieka oraz poszukiwania jego realnych zasobów zaradczych.

Dlatego tak ważne jest, aby swoje oceny, szczególnie te, które powstają pod wpływem wzburzenia, niechęci, stresu, poddawać krytycznej weryfikacji i odpowiedniej rewizji. Nierzadko po głębszym poznaniu powodów zachowania drugiego człowieka okazuje się, że stanowi ono, w wyjątkowych sytuacjach, np. w chwili otrzymania diagnozy o ciężkiej chorobie, informacji o negatywnych skutkach leczenia, właściwą i zrozumiałą reakcję.

Zmęczenie blokuje

Schematyczne działania, bez pogłębionej samoświadomości i znajomości procesów psychicznych wpływających na ludzkie zachowania, prowadzą do wypracowania autodestrukcyjnych zachowań i w konsekwencji do przewlekłego zmęczenia.

Im większe zmęczenie, tym więcej niecierpliwości, braku koncentracji, rozdrażnienia i potrzeby oddalenia od siebie bodźców, które wymagają wysiłku poznawczego oraz fizycznego. W takiej sytuacji np. lekarz może skracać czas wizyty pacjenta, pomijać pewne wątki, nerwowo reagować na konieczność ponownego tłumaczenia niezrozumiałej kwestii, unikać kontaktu wzrokowego.

W literaturze przedmiotu znajdziemy doniesienia, iż kluczowym powodem rozwoju wypalenia zawodowego jest generalizowanie doświadczenia niepowodzenia w zmaganiu się ze stresem i przekonanie o nieskuteczności działań w radzeniu sobie z:

  • napięciem,
  • obciążeniem,
  • zmęczeniem,
  • frustracją w pracy zawodowej, a nierzadko również w życiu osobistym.


Badacze wskazują na konieczność większej samoświadomości człowieka dotyczącej zachowań, które, wyuczone przez lata, nierzadko narażają go na poważne problemy w konfrontacji z obciążeniami natury psychofizycznej. Zmęczenie jest ważnym elementem blokującym motywację do podejmowania nowych działań i siłą rzeczy wymusza korzystanie z wypracowanych wzorców.

Do góry