Czy rozpoznanie rabdomiolizy w praktyce neurologicznej jest łatwe?

dr n. med. Marcin Rogoziewicz1
lek. Anna Borkowska-Konieczna1
lek. Anna Szmydt1
prof. zw. dr hab. n. med. Wojciech Kozubski2

1Oddział Neurologiczny z Pododdziałem Udarowym, 107 Szpital Wojskowy z Przychodnią SPZOZ w Wałczu

2Katedra i Klinika Neurologii, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Adres do korespondencji: dr n. med. Marcin Rogoziewicz, Oddział Neurologiczny z Pododdziałem Udarowym, 107 Szpital Wojskowy z Przychodnią SPZOZ w Wałczu, e-mail: mrogoziewicz@107sw.mil.pl

Rabdomioliza jako zespół chorobowy wywołany uszkodzeniem tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej jest spotykana także w praktyce neurologicznej. Istnieje szereg czynników wyzwalających ten proces, a obecna moda na aktywne spędzanie wolnego czasu (z towarzyszącym wysiłkiem fizycznym) pozwala sądzić, że przypadki rabdomiolizy będą coraz częstsze. Występujące – nierzadko jako pierwsze – objawy neurologiczne, które są głównym powodem zgłoszenia się do lekarza, niejako obligują neurologów do szybkiego ustalenia rozpoznania i rozpoczęcia prawidłowego leczenia.

Wprowadzenie: definicja i rys historyczny

Rabdomiolizę definiuje się jako zespół objawów chorobowych wywołanych uszkodzeniem tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej. Prowadzi to do pojawienia się we krwi wolnej mioglobiny pochodzenia mięśniowego, która następnie jest filtrowana przez kłębuszki nerkowe. Efektem końcowym może być uszkodzenie nefronu i rozwój ostrego uszkodzenia nerek.1,2

Pierwsze opisy tego procesu chorobowego pochodzą z początków XX w. Są to doniesienia o ofiarach trzęsienia ziemi we włoskiej Mesynie w 1908 r. oraz dane z czasów I wojny światowej. Bardziej szczegółowe opisy pochodzą z okresu II wojny światowej, z 1941 r., i dotyczą ofiar niemieckich bombardowań Londynu. W 1944 r. Eric Bywaters odkrył szkodliwy wpływ mioglobiny na rozwój ostrego uszkodzenia nerek w przebiegu rabdomiolizy.3

Etiologia i epidemiologia

Do najczęstszych czynników wyzwalających rabdomiolizę zaliczają się: bezpośrednie uszkodzenie mięśni w czasie urazu, czynniki toksyczne oraz nadmierne obciążenie mięśni w wyniku ekstremalnego wysiłku fizycznego.4-6 Należy jednak pamiętać, że oprócz nich istnieje szereg innych przyczyn, takich jak: rozległe niedokrwienie kończyny lub kończyn w następstwie incydentu zatorowego, zakrzepu lub operacji naczyniowej, długotrwałe unieruchomienie i rozległe zabiegi operacyjne.7 Kolejną grupę stanowią: ogólnoustrojowe lub miejscowe zakażenia, porażenie prądem, udar cieplny, hipertermia złośliwa, złośliwy zespół neuroleptyczny, hipotermia oraz zatrucia lekami, alkoholem, heroiną, kokainą, amfetaminą, LSD i tlenkiem węgla. Ponadto przyjmowanie niektórych leków (np. statyn, fibratów, cyklosporyny, teofiliny), częste napady padaczkowe (głównie kloniczno-toniczne), tężec, zaburzenia elektrolitowe (hipo- i hipernatremia), kwasica ketonowa i nieketonowa, śpiączka hiperosmolarna, niedokrwistość sierpowata, czynniki genetyczne (niedobory enzymów metabolizujących cukry i lipidy, np. niedobór mięśniowej fosforylazy glikogenowej w chorobie McArdle’a czy fosfofruktokinazy w chorobie Taruiego; dystrofia mięśniowa Duchenne’a), jad niektórych węży, błędy dietetyczne (np. zatrucie gąską zielonką) mogą wywoływać rabdomiolizę.8,9

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Wprowadzenie: definicja i rys historyczny

Rabdomiolizę definiuje się jako zespół objawów chorobowych wywołanych uszkodzeniem tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej. Prowadzi to do pojawienia się we krwi wolnej [...]

Etiologia i epidemiologia

Do najczęstszych czynników wyzwalających rabdomiolizę zaliczają się: bezpośrednie uszkodzenie mięśni w czasie urazu, czynniki toksyczne oraz nadmierne obciążenie mięśni w wyniku [...]

Patomechanizm

Do uszkodzenia komórek mięśniowych dochodzi wskutek zaburzeń funkcjonowania lub przerwania ciągłości błony komórkowej. W procesie rabdomiolizy kluczową rolę odgrywa stężenie jonów [...]

Rozpoznanie

Rozpoznanie rabdomiolizy opiera się na objawach klinicznych i stwierdzeniu biochemicznych wskaźników martwicy komórek mięśniowych. W początkowym etapie choroby lub w jej [...]

Leczenie

Bezpośrednio po rozpoznaniu rabdomiolizy najważniejsze jest włączenie leczenia przyczynowego oraz zapobieganie wystąpieniu ostrego uszkodzenia nerek. Terapia powinna być prowadzona odpowiednio do [...]

Omówienie

Przebieg i rozwój rabdomiolizy mogą być podstępne, więc kluczowe dla chorego są szybkie ustalenie rozpoznania oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia. W praktyce [...]
Do góry