Dążymy do celu

Trudności i najczęstsze błędy w rozpoznawaniu szpiczaka plazmocytowego

Prof. dr hab. med. Anna Dmoszyńska
Dr n. med. Wojciech Legieć

Klinika Hematoonkologii i Transplantacji Szpiku Uniwersytetu Medycznego w Lublinie

Adres do korespondencji: Prof. dr hab. med. Anna Dmoszyńska, Klinika Hematoonkologii i Transplantacji Szpiku Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, SPSK 1, ul. Staszica 11, 20-081 Lublin, tel. 81 534 54 68

Szpiczak plazmocytowy to nowotwór układu krwiotwórczego cechujący się rozrostem i akumulacją klonalnych plazmocytów. Jest to trzeci pod względem częstości występowania nowotwór układu krwiotwórczego. Nowotwory wywodzące się z komórek plazmatycznych przedstawiono w tabeli 1.

Częstość zachorowania na szpiczaka w Europie waha się od 4,5 do 5,8 na 100 tys. populacji.

Stanem wyprzedzającym pojawienie się choroby jest gammapatia monoklonalna o nieokreślonym znaczeniu MGUS (monoclonal gammopathy of undetermined significance). MGUS zaliczana jest do stanów przednowotworowych i jest jednym z najczęstszych zaburzeń obserwowanych w Europie i Ameryce Północnej. Częstość występowania MGUS ocenia się na 3,2 proc. u osób w wieku powyżej 50. r.ż. U osób powyżej 80. r.ż. dochodzi do 20 proc. Według danych amerykańskich transformacja nowotworowa MGUS po 20 latach obserwacji występuje u 33 proc. chorych.

Główne objawy w pełni rozwiniętego szpiczaka plazmocytowego obejmuje angielski akronim CRAB (C – calcium, R – renal injury, A – anaemia, B – bone lesions) (tab. 2).

Występowanie tak różnych objawów może częściowo tłumaczyć początkowe trudności w rozpoznaniu choroby. Ponieważ szpiczak jest chorobą dotykającą ludzi starszych (mediana zachorowania wynosi 70 lat), niektóre objawy mogą być maskowane przez choroby często występujące u seniorów.

W tabeli 3 przedstawiono częstość występowania objawów klinicznych u 127 chorych na szpiczaka w zależności od tego, czy rozpoznanie postawiono od razu, czy z opóźnieniem właśnie z powodu trudności diagnostycznych (Lokhorst H.).

W tabeli 4 przedstawiono kryteria rozpoznania MGUS i szpiczaka plazmocytowego bezobjawowego i objawowego wg IMWG (International Myeloma Working Group).

Hiperkalcemia (C – hypercalcemia)

Zwiększone stężenie wapnia w surowicy powyżej 2,75 mmol/l (> 11 mg/dl) obserwuje się u 20 proc. chorych na szpiczaka w zaawansowanym stadium choroby. Z uwagi na to, że hiperkalcemia występuje również w innych chorobach, jej obecność w początkowym stadium wymaga różnicowania z nadczynnością przytarczyc. Z tego powodu wskazane byłoby oznaczenie stężenia parathormonu (PTH). Prawidłowe lub zwiększone stężenie PTH potwierdza nadczynność przytarczyc, natomiast małe stężenie PTH wskazuje na przyczynę nowotworową, w tym na szpiczaka plazmocytowego. Należy pamiętać, że w EKG hiperkalcemia cechuje się wydłużeniem PQ i skróceniem odstępu QT.

Zaburzenia nerkowe (R – renal injury)

W szpiczaku plazmocytowym według różnych statystyk występują one u 9-25 proc. chorych i w miarę trwania choroby ten odsetek zwiększa się do ponad 50 proc. Występowanie tych zaburzeń wiąże się z nefrotoksycznym działaniem na nerki monoklonalnych im...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Niedokrwistosć (A – anaemia)

Niedokrwistość należy do najczęstszych objawów towarzyszących pełnoobjawowemu szpiczakowi i jej występowanie określa się na około 80-90 proc. Według kryteriów diagnostycznych niedokrwistość [...]

Choroba kostna (B – bone disease)

Popularne dolegliwości, takie jak bóle kręgosłupa, występują u większości ludzi w starszym wieku. Bóle kostne są najczęstszym objawem zgłaszanym przez chorych. [...]

Inne objawy

Z innych objawów szpiczaka plazmocytowego, których nie obejmuje akronim CRAB, należy wymienić często nawracające infekcje, hipergammaglobulinemię i zespół nadlepkości, poczucie stałego [...]

Przypadek pierwszy

Czerwiec 2012 roku. Sześćdziesięciosześcioletnia chora leczona była w poradni ogólnej z powodu infekcji dróg moczowych. Po zakończeniu terapii wykonano kontrolne badania [...]

Przypadek drugi

Lipiec 2013 roku. Siedemdziesięciosiedmioletnia chora zgłosiła się do lekarza w ośrodku onkologicznym z powodu bardzo silnych kostnych dolegliwości bólowych (żebra, miednica, [...]

Przypadek trzeci

Wrzesień 2001 roku. Pięćdziesięcioczteroletni chory, z ogólnym osłabieniem, bólami stawowymi (stawy kolanowe, barkowe, nadgarstkowe) i stanami podgorączkowymi od około 1,5 roku, [...]
Do góry