Zaparcie jest częstym problemem spotykanym w gastroenterologii. U większości dzieci zaparcie ma podłoże czynnościowe, rzadziej jest objawem choroby organicznej. W artykule przedstawiamy charakterystyczne objawy zaparcia, diagnostykę oraz sposoby leczenia.

Wprowadzenie

Zaburzenia defekacji, a wśród nich zaparcie i brudzenie bielizny, są jednymi z najczęstszych przyczyn wizyt u gastroenterologa. Jak wynika z danych z piśmiennictwa, problem dotyczy 1-7,5% dzieci zgłaszających się do lekarza pediatry, 25% pacjentów w praktyce gastroenterologicznej i nawet 45% w wysokospecjalistycznych ośrodkach gastroenterologicznych.^1,2 Wskazuje to na trudności w terapii, jakich nastręcza ta choroba u dzieci, i jak istotna jest wiedza na temat diagnostyki i leczenia w codziennej praktyce pediatrycznej. Mimo że zaparcie jest zazwyczaj zaburzeniem czynnościowym, nadrzędnym celem diagnostycznym jest wykluczenie występowania objawów alarmowych podłoża organicznego schorzenia, które wymagałoby szybkiego wdrożenia leczenia choroby podstawowej.

Do najczęstszych przyczyn organicznych zaparcia stolca zaliczamy chorobę Hirschsprunga, wady anatomiczne przewodu pokarmowego utrudniające pasaż, przyczyny endokrynologiczne i metaboliczne. Rozpoznanie zaparcia o podłożu czynnościowym ustalane jest w oparciu o III kryteria rzymskie, które definiują wszystkie zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego. Diagnostyka opiera się na dokładnym badaniu podmiotowym i przedmiotowym dziecka.^1,3 Przy zaobserwowaniu objawów alarmowych sugerujących chorobę organiczną obowiązuje poszerzenie diagnostyki o badania laboratoryjne czy obrazowe. Postępowanie obejmuje przede wszystkim stosowanie diety bogatoresztkowej i odpowiednią edukację pacjenta. W przypadku nieskuteczności dodatkowo stosuje się farmakoterapię, biofeedback oraz w niektórych przypadkach leczenie chirurgiczne. W ostatnim czasie na rynku pojawiły się nowe leki, które są agonistami receptora 5-HT₄ dla serotoniny lub aktywują kanały chlorkowe, zwiększając wydzielanie jelitowe wody – prowadzące do rozluźnienia stolca – i tym samym pobudzając ruchy perystaltyczne. Są to bardzo skuteczne preparaty w leczeniu zaparcia u dorosłych, ale nadal ich skuteczność nie została potwierdzona u dzieci.

Definicja

Zaparcie definiowane jest jako utrudnione, czasami bolesne, wymagające wysiłku oddawanie stolca w odstępach większych niż 3 dni oraz oddawanie stolca twardego, z uczuciem niepełnego wypróżnienia mimo codziennej defekacji.^4,5

Objawy