„When you hear hoofbeats, think of horses, not zebras” (Kiedy słyszysz tętent kopyt, myśl o koniach, nie zebrach)

– prof. Theodore Woodward (1914-2005), University of Maryland School of Medicine

Wprowadzenie

Jedną z częstszych przyczyn kierowania dziecka do poradni hematologicznej są zaburzenia układu białokrwinkowego (nieprawidłowe wyniki badania morfologii krwi). W 2014 roku aż 12% skierowań do Przyklinicznej Poradni Hematologicznej i Onkologicznej dla Dzieci Kliniki Pediatrii, Hematologii i Onkologii Dziecięcej SPSK1 PUM w Szczecinie dotyczyło zaburzeń tego układu (najczęściej leukocytozy, leukopenii, limfocytozy i neutropenii). Po wyodrębnieniu grupy dzieci, u których nie wykonano pogłębionej diagnostyki w ramach Poradni, okazało się, że aż 89% z nich było kierowanych z powodu zaburzeń układu białokrwinkowego. Co więcej, u części pacjentów nie występowały żadne odchylenia w zakresie tego układu. W tych przypadkach powodem kierowania dziecka na konsultację były błędne wnioski wynikające z niezwrócenia uwagi na odrębności zarówno liczbowe, jak i odsetkowe subpopulacji leukocytów występujące u dzieci („dziecko to nie mały dorosły”) lub ocena rozmazu krwi nie na podstawie wartości bezwzględnych, a jedynie proporcji (odsetka komórek w stosunku do całkowitej liczby leukocytów).

Tak jak leukocytoza nie jest równoznaczna z limfocytozą lub granulocytozą/neutrofilią, tak leukopenia nie zawsze jest wynikiem braku np. granulocytów.

W skład układu białokrwinkowego (będącego częścią układu odporności) wchodzą 3 rodzaje krwinek białych: granulocyty, monocyty i limfocyty.

Granulocyty (obojętnochłonne, kwasochłonne i zasadochłonne) oraz monocyty są niezbędne w odpowiedzi na zakażenie i/lub uraz tkankowy (mechanizmy nieswoiste).¹ Mają one zdolność bezpośredniej identyfikacji, fagocytowania i niszczenia mikroorganizmów, biorą też udział w mechanizmach naprawczych.²

Zaburzenia dotyczące układu białokrwinkowego (leukocytów) możemy podzielić zasadniczo na dwie grupy: zaburzenia ilościowe leukocytów i zaburzenia ich funkcji. W artykule zostaną przedstawione zagadnienia dotyczące zaburzeń ilościowych leukocytów i ich subpopulacji.

Leukopenia i leukocytoza

 W celu prawidłowego rozpoznania/zdefiniowania tych dwóch przeciwnych procesów i rozpoczęcia diagnostyki ich przyczyn należy prawidłowo zinterpretować uzyskane wyniki morfologii krwi oraz jej rozmazu, mając na uwadze odrębności ilościowe (leukocytów i ich subpopulacji) charakterystyczne dla danego wieku dziecka.