Ostry dyżur pediatryczny

RADA NAUKOWA DZIAŁU Dr n. med. Małgorzata Wielopolska (przewodnicząca) ZPZOZ, Otwock, Dr hab. n. med. Anna Klukowska Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii WUM, Dr hab. n. med. Artur Mazur Kliniczny Oddział Pediatrii z Pododdziałem Neurologii Dziecięcej, Szpital Wojewódzki Nr 2, Rzeszów, Dr hab. n. med. Ewa Toporowska-Kowalska Klinika Alergologii, Gastroenterologii i Żywienia Dzieci UM w Łodzi

Niepożądane odczyny po szczepieniu BCG

Maria Cieślińska

Mazowieckie Centrum Leczenia Chorób Płuc i Gruźlicy w Otwocku,

I Oddział Chorób Płuc i Gruźlicy Dla Dzieci i Młodzieży Ordynator Oddziału: lek. Maria Krasińska

Adres do korespondencji: Lek. Maria Cieślińska Mazowieckie Centrum Leczenia Chorób Płuc i Gruźlicy, ul. Żeromskiego 57, 05-400 Otwock, e-mail: ciesmar@wp.pl

Pediatr Dypl 2014;18(3):59-66

Słowa kluczowe

szczepienie BCG, prątki gruźlicy, odczyn poszczepienny, próba tuberkulinowa

Definicja

Niepożądanym odczynem po szczepieniu (NOP) BCG nazywamy jeden lub więcej objawów klinicznych czasowo związanych ze szczepieniem. NOP może być spowodowany nieprawidłową techniką szczepienia, zależeć od szczepu BCG, właściwości fizykochemicznych roztworu, zawartości prątków w podanej dawce szczepionki. NOP najczęściej jest procesem samoograniczającym się i w większości przypadków u dzieci z prawidłową odpornością nie jest groźny dla ich zdrowia ani życia. U osób z pierwotnymi lub nabytymi zaburzeniami odporności wywołuje jednak niekiedy poważne schorzenia. Poniższe opisy przypadków ilustrują możliwy obraz kliniczny NOP po szczepieniu BCG.

Opisy przypadków

Przypadek 1

Do izby przyjęć zgłosili się rodzice z 3-letnim dzieckiem z owrzodzeniem na ramieniu w miejscu szczepienia BCG wykonanego miesiąc wcześniej.

Dziecko było urodzone w Wielkiej Brytanii, szczepione według brytyjskiego kalendarza szczepień (bez BCG), w Polsce przebywało od pół roku. Po zaszczepieniu BCG nie było żadnych dolegliwości. Po miesiącu w miejscu szczepienia pojawiły się naciek i owrzodzenie. Zmiana nie była bolesna. Ustalono datę szczepienia BCG i numer serii szczepionki. Wykluczono kontakt z osobami chorymi na gruźlicę i inne choroby zakaźne.

W badaniu przedmiotowym dziecko zdrowe, bez cech zakażenia dróg oddechowych, nie gorączkowało. W miejscu szczepienia w okolicy lewego ramienia stwierdzono duży naciek zapalny z centralnym owrzodzeniem o średnicy ok. 2,5 cm (ryc. 1). Wyczuwalny węzeł lewej pachy o średnicy ok. 1 cm.

Ustalono wstępne rozpoznanie: prawdopodobny niepożądany odczyn poszczepienny (NOP) po szczepieniu BCG (odczyn miejscowy).

Zalecenia obejmowały:

• ochronę owrzodzenia przed nadkażeniem (jałowe opatrunki)

• dalszą obserwację pediatryczną

• wykonanie badania w kierunku HIV (oznaczenie antygenu)

• wysłanie formularza zgłoszenia niepożądanego odczynu po szczepieniu BCG do rejonowej stacji sanitarno-epidemiologicznej

Rodziców poinformowano, że jest to niepożądany odczyn po szczepieniu BCG, który powinien zagoić się samoistnie w ciągu maksymalnie 10 miesięcy.

Na rycinach 2 i 3 przedstawiono zdjęcia NOP odpowiednio w 2 i 3 miesiącu obserwacji.

Przypadek 2

Na izbę przyjęć zgłosiła się matka z 10-tygodniowym niemowlęciem, u którego stwierdziła guzek w lewym dole pachowym. Dziecko ogólnie czuło się dobrze, nie gorączkowało, zachowywało się normalnie.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Technika szczepienia i prawidłowa ewolucja odczynu poszczepiennego

Szczepienie BCG wykonuje się śródskórnie w 1/3 górnej części lewego ramienia. Dzieciom do 12 m.ż. podaje się 0,05 ml szczepionki, powyżej 12 [...]

Rodzaje niepożądanych odczynów po szczepieniu BCG

Zmiany miejscowe to owrzodzenie, ropień lub każda niegojąca się zmiana o średnicy >10 mm u niemowlęcia, u dziecka starszego >20 mm, pojawiająca się w miejscu [...]

Postępowanie ogólne i szczegółowe w przypadku niepożądanych odczynów po szczepieniu BCG

Postępowanie zależy od rodzaju odczynu.

Uwagi ogólne

Na oddziałach neonatologicznych przed wykonaniem szczepienia BCG należy zebrać dokładny wywiad rodzinny ze szczególnym uwzględnieniem występowania NOP po szczepieniu BCG, zakażenia [...]
Do góry