Wprowadzenie

Wczesne rozpoznanie i prawidłowe postępowanie terapeutyczne w ostrym zapaleniu ucha środkowego (OZUŚ) pozwalają na uniknięcie wystąpienia powikłań, z których najpoważniejsze mogą zagrażać życiu. Podstawowym warunkiem prawidłowego rozpoznania OZUŚ jest dobrze zebrany wywiad i właściwa otoskopowa ocena błony bębenkowej ucha. W leczeniu OZUŚ u niektórych pacjentów można zastosować opcję czujnego wyczekiwania, a w razie podjęcia decyzji o antybiotykoterapii podać jako lek pierwszego rzutu amoksycylinę w dużej dawce. W celu zapobiegania występowaniu OZUŚ należy informować rodziców o zaletach karmienia wyłącznie mlekiem matki do 6 miesiąca życia i wyeliminowania ekspozycji na dym tytoniowy oraz o możliwych do wykonania szczepieniach zalecanych.

Celem niniejszej pracy jest omówienie i przedstawienie zgodnych z aktualną wiedzą medyczną standardów postępowania w przypadku podejrzenia i rozpoznania zapalenia ucha środkowego u dzieci.

Definicja i częstość występowania OZUŚ

Ostre zapalenie ucha środkowego to proces zapalny wyściółki ucha środkowego charakteryzujący się nagłym początkiem i krótkim przebiegiem.¹

Choroba ta należy do najczęstszych schorzeń wieku dziecięcego, występuje bowiem aż u około 50-85% dzieci do 3 roku życia,² a szczyt zachorowań przypada na czas między 6 a 18 miesiącem życia.^3,4

Etiologia

Ostre zapalenie ucha środkowego w ponad 95% przypadków jest poprzedzone wirusowym zakażeniem nosogardła,^5,6 wywoływanym najczęściej przez syncytialne wirusy oddechowe, wirusy grypy i paragrypy, a także ryno- i koronawirusy.⁷

W ponad 60% przypadków wirusowego zakażenia nosogardła dochodzi do nadkażenia bakteryjnego, które w Polsce powodowane jest najczęściej przez Streptococcus pneumoniae (24% wszystkich przypadków nadkażeń). Pozostałe bakterie wymieniane w piśmiennictwie to w kolejności występowania: Haemophilus influenzae (11%), Moraxella catarrhalis (3%) i Streptococcus pyogenes (2%), a także paciorkowce z grupy A i B, gronkowce złociste, pałeczka ropy błękitnej i bakterie beztlenowe.^1,6 Do kolonizacji nosogardła przez różne mikroorganizmy, w tym chorobotwórcze, dochodzi już po urodzeniu. Zjawisku temu dodatkowo sprzyjają zakażenie wirusem grypy oraz przebywanie w placówce opiekuńczej (żłobku, przedszkolu lub domu dziecka), co potwierdziły wyniki badań epidemiologicznych przeprowadzonych w latach 2000-2001 wśród warszawskich dzieci uczęszczających do żłobka lub przedszkola w okresie zimowym, które wykazały, że aż 60% dzieci było nosicielami Streptococcus pneumoniae.⁸