Dążymy do celu

Zastosowanie głębokiej stymulacji mózgu w zaburzeniach nastroju – kontrowersje i uwagi krytyczne

Dr n. med. Anna Z. Antosik-Wójcińska

Oddział Chorób Afektywnych, II Klinika Psychiatryczna, Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie

Adres do korespondencji: Dr n med. Anna Z. Antosik-Wójcińska, Oddział Chorób Afektywnych, II Klinika Psychiatryczna, Instytut Psychiatrii i Neurologii, ul. Sobieskiego 9, 02-957 Warszawa, aantosik@pin.edu.pl

Zastosowanie głębokiej stymulacji mózgu (DBS) w zaburzeniach nastroju, a szczególnie w depresji lekoopornej, jest tematem wywołującym wiele kontrowersji. Oprócz dylematów natury etycznej, związanych z inwazyjnością tego rodzaju terapii i niewielką liczbą wiarygodnych danych z badań prowadzonych wśród chorych z depresją, u których implantowano stymulator, wątpliwości budzą doniesienia o ryzyku i działaniach niepożądanych DBS, zarówno somatycznych, jak i psychiatrycznych. W artykule przedstawiam kilka uwag krytycznych dotyczących DBS oraz omawiam ograniczenia tej metody.

W minionych dekadach rozwój psychiatrii kierował się głównie w stronę poszukiwania nowych farmakologicznych metod leczenia. Wprowadzanie kolejnych grup leków przeciwdepresyjnych wpłynęło zarówno na zwiększenie skuteczności terapii, jak i ograniczenie działań niepożądanych. Wciąż jednak istnieje grupa pacjentów, w której leczenie farmakologiczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów. W ostatnich latach obserwujemy zwrot uwagi na biologiczne metody leczenia depresji, takie jak EW czy rTMS. Pozostaje jednak pytanie, co robić, jeśli terapia elektrowstrząsowa nie przynosi oczekiwanych rezultatów, bądź występują w jej trakcie działania niepożądane niemożliwe do zaakceptowania, np. bardzo nasilone zaburzenia pamięci czy zaburzenia świadomości. Jako że przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (rTMS), z której wprowadzeniem wiązano duże nadzieje, jest metodą o nie do końca udowodnionej skuteczności, mającą wiele ograniczeń i odpowiednią jedynie dla pewnej grupy chorych z depresją, poszukiwania skutecznej metody leczenia depresji lekoopornej wciąż trwają. Liczne publikacje dotyczące wpływu stymulacji głębokiej mózgu, zastosowanej na nastrój ze wskazań neurologicznych, sprawiły, że zaczęto prowadzić prace nad zastosowaniem DBS w zaburzeniach nastroju. Pamięć o dramatycznych skutkach przeprowadzanych w przeszłości operacji ablacyjnych jest wciąż żywa, jednak wątpliwości natury etycznej nie są jedynymi wątpliwościami i kontrowersjami związanymi z DBS. Głosy entuzjastyczne przeplatają się z głosami zdecydowanej krytyki.

Aby w pełni ocenić skuteczność metody, należałoby przeprowadzić badanie z zastosowaniem podwójnie ślepej próby. W praktyce oznacza to, że właściwą grupą kontrolną powinny być osoby z wszczepionym stymulatorem, bez prowadzenia aktywnej stymulacji, co oznaczałoby konieczność poddania się obciążającej operacji neurochirurgicznej i wiązałoby się z pozbawieniem części chorych leczenia przez wielotygodniowy, a nawet wielomiesięczny, okres obserwacji.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Powikłania somatyczne DBS

Wszczepienie stymulatora struktur głębokich mózgu wiąże się z koniecznością operacji neurochirurgicznej. W jej trakcie pod skórą w okolicy podobojczykowej jest umieszczany [...]

Powikłania psychiatryczne DBS

Duże wątpliwości budzi fakt, że stymulacja w niektórych przypadkach, zamiast usuwać, może potęgować objawy choroby, np. nasilać objawy depresji lub przeciwnie [...]

Ograniczenia związane ze stosowaniem DBS

DBS jest metodą leczenia możliwą do zastosowania jedynie w odniesieniu do grupy chorych w pełni współpracujących, rozumiejących konieczność regularnej kontroli i [...]

DBS – i co dalej

Pozostaje pytanie, co robić w przypadku, gdy stymulacja nie przynosi pożądanego efektu. Zasadą jest, że w tej sytuacji wyłącza się stymulator [...]

Podsumowanie

1. W artykule omówiono wątpliwości związane z zastosowaniem DBS w zaburzeniach depresyjnych.
Do góry