Praktyka kliniczna

Dysmorfofobia – trudności z rozpoznaniem

Dr n. med. Małgorzata Urban-Kowalczyk1

Opracowała Monika Stelmach

1Klinika Zaburzeń Afektywnych i Psychotycznych UM w Łodzi

Dysmorfofobia (body dysmorphic disorder – BDD) objawia się nadmiernym, nieadekwatnym zaabsorbowaniem niewielkim, ale realnie istniejącym lub całkowicie wyimaginowanym defektem wyglądu. Osoby z BDD zazwyczaj opisują tę niedoskonałość wyglądu jako wyjątkowo szpecącą, narażającą ich na śmieszność i ostracyzm społeczny, podczas kiedy w odbiorze otoczenia najczęściej jest ona niezauważalna. Wyolbrzymiony lub wyimaginowany defekt dotyczy najczęściej skóry twarzy, dlatego BDD kiedyś nazywano hipochondrią dermatologiczną lub hipochondrią piękności. Pacjenci za odrażające uważają najczęściej: blizny, przebarwienia skóry twarzy, zmiany potrądzikowe, poszerzone naczynia krwionośne. Zdarza się także, że skargi pacjentów są bardziej ogólne, np. zbyt blada skóra, „oczy i nos są dziwnie połączone”, „podbródek ma nienormalny kształt”. Niektóre osoby cierpiące na dysmorfofobię krytycznie oceniają także jakość i kolor włosów, zębów. Chociaż problem może dotyczyć każdej innej części ciała, rzadko dysmorfofobia dotyczy ciała jako całości. Zwykle codzienna aktywność chorego jest zdominowana przez rozmyślanie na temat defektu urody, analizowanie swojego wyglądu, częste przeglądanie się w lustrze, próby kamuflażu swojej brzydoty i szukanie pomocy u kolejnych specjalistów. Objawy te powodują znaczny dyskomfort psychiczny, cierpienie oraz istotnie zaburzają codzienne funkcjonowanie. Pacjenci unikają relacji społecznych, ponieważ uważają, że z powodu swojej brzydoty są źle postrzegani przez otoczenie. W przypadku nasilonych objawów wycofują się także z różnych ról społecznych, unikają nie tylko kontaktów towarzyskich, lecz także wychodzenia z domu do szkoły czy pracy. Zaburzenie może prowadzić do całkowitej izolacji społecznej.

Etiologia

Etiologia dysmorfofobii jest niejasna. Uważa się, że zaburzenie to jest heterogenne i w jego powstaniu znaczenie mają zarówno czynniki psychologiczne, jak i neurobiologiczne. Badania wskazują na zaburzenia neuroprzekaźnictwa serotoninergicznego, a także być może dopaminergicznego oraz dysfunkcję płatów skroniowych i potylicznych. Część badaczy zwraca też uwagę na wpływy kulturowe, np. kult piękna promowany w mediach, które przyczyniają się do rozwoju i podtrzymania objawów BDD. Może to być istotne szczególnie w okresie adolescencji, kiedy młody człowiek zaczyna bardziej interesować się swoim wyglądem i poszukuje akceptacji w grupie rówieśników. Znaczenie mają też cechy osobowości, np. niskie poczucie własnej wartości, nieśmiałość oraz relacje rodzinne – wywoływanie uczucia niepewności, odrzucenie.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Pierwsze kontakty z lekarzem

W zależności od przeprowadzonych badań podaje się, że dysmorfofobia dotyczy 0,7-3 proc. populacji ogólnej. Najczęściej przyjmuje się, że rozpowszechnienie BDD wynosi [...]

Diagnostyka dysmorfofobii

Dysmorfofobię rozpoznajemy wówczas, gdy stwierdzamy:

KIEDY MOŻEMY MIEĆ DO CZYNIENIA Z DYSMORFOFOBIĄ?

■ Brak obiektywnie stwierdzanego defektu zgłaszanego przez pacjenta. Jeśli defekt występuje realnie, to jest on niewielki, a jego przeżywanie jest nadmierne. [...]

OPIS PRZYPADKU

Pacjent, lat 20, wykazujący cechy osobowości unikającej. Rozpoczął studia, mieszkał z rodzicami, którzy pierwsi zauważyli niepokojące objawy w 18. r.ż. – [...]

Podsumowanie

1. Opisany powyżej przypadek pokazuje typowe problemy diagnostyczne u osób cierpiących na dysmorfofobię. Pomimo że mężczyzna wielokrotnie odbywał wizyty u dermatologów [...]
Do góry