Prawidłowe rozpoznanie
Żałoba a depresja, czyli jak odróżniać normę społeczną i kulturową od patologii – cz. 1
Dr n. med. Tomasz Pawełczyk
Dr n. hum. Agnieszka Pawełczyk
W twoim gabinecie pojawia się po raz pierwszy pani Anna – czterdziestoletnia kobieta pogrążona w głębokim smutku, który trwa od śmierci jej siedemnastoletniego syna w wypadku komunikacyjnym, co miało miejsce przed dziewięcioma miesiącami. Od tego czasu nic jej nie cieszy, nie ma siły do pracy, przymusza się do niej. Często myśli, że dalsze życie bez syna nie ma sensu i chciałaby do niego dołączyć. W pokoju syna nic nie zmieniła od jego śmierci, bo czuje, że gdyby to uczyniła, to poczułaby się jeszcze gorzej. Jaką diagnozę postawisz?
W czasie żałoby pojawiają się objawy, które są podobne lub jednakie z obserwowanymi w przebiegu zaburzeń depresyjnych. W artykule przedstawiono, gdzie przebiega granica pomiędzy stanami żałoby i depresji oraz jaki jest obraz kliniczny fizjologicznej żałoby. Omówiono także jej poszczególne fazy, czas trwania i uwarunkowania kulturowe.
Kryteria diagnostyczne
Temat niniejszego opracowania jest zarówno kontrowersyjny, jak i aktualny, bo związany z wprowadzeniem do praktyki klinicznej kolejnej, piątej już wersji podręcznika statystycznego do rozpoznawania zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-5) oraz z trwającymi pracami nad kolejną wersją Klasyfikacji Chorób, Urazów i Przyczyn Zgonów (ICD-11).
Kontrowersje wokół żałoby sięgają głęboko zakorzenionych w psychiatrii klinicznej podziałów etiologicznych dotyczących zaburzeń nastroju. W drugiej wersji podręcznika statystycznego Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-II) wprowadzono podział na depresję endogenną (inaczej melancholiczną) i egzogenną (inaczej reaktywną). Ryzyko zachorowania na tę pierwszą szacowano na 1-2 proc., a jej przyczyny wiązano z czynnikami biologicznymi.[1] Przyczyny depresji egzogennej upatrywano w zewnątrzpochodnych sytuacjach stresowych, które u osób wrażliwych prowadziły do rozwoju zaburzeń depresyjnych, zwykle o mniejszym nasileniu niż w przypadku depresji endogennej. Wśród czynników mogących prowadzić do wystąpienia egzogennej, reaktywnej depresji, zwanej też neurotyczną, wymieniano m.in. utratę np. bliskiej osoby, zdrowia, pracy czy nagłe pogorszenie sytuacji interpersonalnej.
Ostatecznie uznano, że przedstawiony wyżej podział jest wadliwy, ponieważ badania wykazały, że liczba wydarzeń stresowych poprzedzających pojawienie się epizodu depresji nie różnicuje jej odmiany endogennej oraz reaktywnej. Dlatego w kolejnych wer...
W DSM-III i DSM-IV jako kryterium wykluczenia do rozpoznania depresji uwzględniono żałobę.[2,3] Miało to związek z publikacją serii opisów przypadków wskazujących na wysoką częstość występowania depresji klinicznej w przebiegu żałoby. Epizody te c...
