Wstęp

W leczeniu chirurgicznym chorób reumatycznych dokonuje się nieustanny postęp: coraz bardziej radykalnie usuwa się ogniska chorobowe czy następstwa chorób reumatycznych, wykorzystuje się coraz mniej inwazyjne techniki operacyjne i coraz skuteczniejsze zabiegi rekonstrukcyjne, które na długi czas zastępują uszkodzone jednostki ruchowe (np. wymiana stawów – endoprotezoplastyka). W ortopedii obowiązuje zasada, że w przypadku pacjentów z chorobami reumatycznymi czas oczekiwania na zabieg powinien być możliwie krótki, ponieważ odraczanie leczenia operacyjnego w zaawansowanych postaciach tych chorób może prowadzić do nieodwracalnego ograniczenia sprawności ruchowej.

Ogólne zasady leczenia zabiegowego chorób reumatycznych

Z punktu widzenia ortopedii najbardziej niekorzystnym czynnikiem w chorobach reumatycznych jest zapalenie błony maziowej. Ziarnina reumatoidalna skutecznie niszczy chrząstkę stawową, torebkę stawową, więzadła i kość. Przekrwienie bierne w okolicy stawu prowadzi do demineralizacji kości, osteoporozy i wtórnego zniekształcenia kości. Najważniejsza jest wczesna diagnostyka i leczenie farmakologiczne chorób reumatycznych.

W łagodnych lub skutecznie leczonych postaciach chorób reumatycznych leczenie ortopedyczne (szczególnie w początkowej fazie choroby) ogranicza się do postępowania zachowawczego. Obejmuje ono łagodne ćwiczenia, masaże i krioterapię, które mają utrzymać sprawność chorego (jego siłę mięśniową i zakres ruchów). Gdy leczenie zachowawcze nie przynosi spodziewanych efektów, wprowadza się leczenie operacyjne, które obejmuje:

• usuwanie zmienionej błony maziowej ze stawu, tkanek okołostawowych oraz ścięgien, co zmniejsza miejscową aktywność procesu zapalnego; zabiegi powinny być przeprowadzane w sposób oszczędzający tkanki (najlepiej artroskopowo lub z niewielkich dojść operacyjnych), tak aby uniknąć rozległego otwierania stawów naruszającego ich stabilność
• usuwanie tkanek uszkodzonych procesem zapalnym (fragmentów chrzęstnych i więzadeł, martwiczych fragmentów kości)
• usuwanie wyrośli kostnych, wolnych fragmentów kostno-chrzęstnych, uszkodzonych łękotek i oderwanych fragmentów błony maziowej lub wpuklających się między obciążane powierzchnie, co zmniejsza ból i poprawia ruchomość zmienionych chorobowo stawów
• wymianę uszkodzonych stawów na sztuczne, co pozwala przywrócić ich funkcję ruchową oraz znosi dolegliwości bólowe
• usztywnianie stawów w ustawieniu czynnościowo korzystnym (w przypadku bardzo rozległej destrukcji, uniemożliwiającej wszczepienie endoprotez).