Chirurgia urazowa

Amputacje urazowe kończyn

dr hab. n. med. Grzegorz Szczęsny

Klinika Ortopedii i Traumatologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego

Adres do korespondencji: dr hab. n. med. Grzegorz Szczęsny, Klinika Ortopedii i Traumatologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, ul. Lindleya 4, 02-005 Warszawa.

Warunkiem zachowania optymalnej funkcji kończyny po amputacji jest wytworzenie sprawnego kikuta, zdolnego do przenoszenia obciążeń mechanicznych. Wymaga to od chirurga zarówno znajomości samej techniki zabiegu, jak i zasad protezowania i rehabilitacji po amputacji.

Wprowadzenie

Amputacja to zabieg operacyjny polegający na chirurgicznym odjęciu kończyny na poziomie kości wraz z odcięciem tkanek miękkich i opracowaniem kikuta po jej urazowym lub chirurgicznym przecięciu (w odróżnieniu od wyłuszczenia, którym to terminem określa się zabiegi wykonywane na poziomie stawu).

Rys historyczny

Amputacje były najprawdopodobniej jednymi z pierwszych zabiegów operacyjnych w historii człowieka. Pierwsze doniesienia o ich wykonywaniu pochodzą ze starożytności (Rygweda, Indie, ok. 3500-1800 r. p.n.e. oraz XIX-wieczne odkrycie archeologiczne protezy palucha mumii Amenhotepa II), choć malowidła ścian jaskiń z okresu paleolitycznego sugerują znacznie dłuższą historię tej procedury, sięgającą nawet 36 000 lat.1,2

Sam termin „amputacja” powstał od łacińskich słów: ambi (okrężnie) i puto, putare (obcinać). Został po raz pierwszy wprowadzony do języka angielskiego najprawdopodobniej przez Lowe’a w początkach XVII w. w jego dziele pt. „A discourse of the whole art of chirurgery”.3 Pierwotnie terminem tym określano chirurgiczne odjęcie kończyny po jej krytycznym uszkodzeniu niepozwalającym na utrzymanie witalności, przy braku możliwości zahamowania krwawienia i rozwoju infekcji w stopniu gwarantującym przeżycie rannego.

Przez kilkaset lat amputacje były podstawowymi zabiegami ratującymi życie po urazowych uszkodzeniach kończyn, najczęściej powstałych w trakcie działań wojennych. Dopracowanie techniki chirurgicznej wraz z wprowadzeniem technik znieczulenia i zwalczania infekcji umożliwiło rozszerzanie zakresu interwencji chirurgicznej o amputacje wykonywane w chorobach nowotworowych, infekcyjnych i wrodzonych narządu ruchu.

Obecnie amputacje i wyłuszczenia kończyn przeprowadza się najczęściej z powodu rozległej martwicy tkanek wywołanej chorobami naczyniowymi (miażdżyca zarostowa tętnic kończyn dolnych, choroba Bürgera itp.) i metabolicznymi (cukrzyca), odmrożeniami i oparzeniami (termicznymi, w tym prądem elektrycznym, oraz chemicznymi), a także w infekcjach kończyn (zgorzel gazowa, zapalenia kości – osteomyelitis).4 Należy jednak wspomnieć, że na przestrzeni wieków znaczenie terminu „amputacja” rozszerzano o zabiegi wykonywane zarówno ze wskazań medycznych, jak i pozamedycznych, w tym kulturowych, religijnych i karno-sądowych (obejmowały one m.in. sutek, język, nos, ucho, rękę, stopę, kciuk, narządy płciowe).5,6

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Wskazania do amputacji

Wskazaniem do amputacji urazowej jest uszkodzenie kończyny w stopniu uniemożliwiającym zachowanie lub przywrócenie jej witalności i funkcji. W przeszłości najczęstszą przyczyną podejmowania decyzji o przeprowadzeniu [...]

Ocena stopnia zdewitalizowania tkanek kończyny

Określenie stopnia zdewitalizowania tkanek kończyny jest podstawowym czynnikiem warunkującym ustalenie poziomu amputacji. Opiera się na prostych zasadach oceny klinicznej wspieranych wynikami [...]

Ogólne zasady wykonywania amputacji

W przeciwieństwie do zabiegów planowych poziom wykonywanej amputacji urazowej zależy od umiejscowienia urazu, a rola chirurga ogranicza się do usunięcia pozostałych po nim [...]

Podsumowanie

Amputacje urazowe to grupa zabiegów będących konsekwencją ciężkich urazów kończyn. Ich przyczynami są najczęściej wysokoenergetyczne urazy doznane na polu walki i w środowisku [...]
Do góry