Obraz kliniczny pokrzywki i jej rodzaje

Pokrzywka jest stanem chorobowym, który rozpoznaje się na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego – licznych, zwykle bardzo swędzących lub piekących bąbli pokrzywkowych. Bąbel pokrzywkowy jest wykwitem wyniosłym o porcelanowobiałym lub różowym zabarwieniu, który powstaje i ustępuje w krótkim czasie, zazwyczaj w ciągu 24 godzin, bez pozostawienia śladu. Wykwity te szerzą się obwodowo i ustępują początkowo w części centralnej, tworząc koliste kształty.

U ok. 40% chorych z pokrzywką obserwuje się epizody obrzęku naczynioruchowego, czyli nagłego obrzęku skóry, tkanki podskórnej lub błon śluzowych, utrzymującego się maksymalnie do 72 godzin, lokalizującego się zwykle w obrębie warg i powiek, rzadziej narządów płciowych. Należy pamiętać, że w przypadku obrzęku krtani może dojść do ostrej niewydolności oddechowej – w związku z tym pacjent zgłaszający duszność powinien pozostać pod opieką lekarską w celu podjęcia szybkiej interwencji¹.

Etiopatogeneza pokrzywki jest złożona. Kluczowe znaczenie ma w tym wypadku uwolnienie mediatorów prozapalnych (histamina, leukotrieny, prostaglandyny) w wyniku degranulacji komórek tucznych (mastocytów), zwiększających przepuszczalność naczyń krwionośnych².

Przy podziale pokrzywki można kierować się rozmaitymi kryteriami: czasem trwania objawów, czynnikami etiologiczny­mi oraz mechanizmami patogenetycznymi. W zależności od czasu utrzymywania się bąbli pokrzywkę dzieli się na ostrą (objawy utrzymują się poniżej 6 tygodni) oraz przewlekłą.

Szacuje się, że ponad 25% populacji doświadcza w ciągu życia co najmniej jednego epizodu pokrzywki ostrej. Do najczęstszych czynników wywołujących ten rodzaj pokrzywki należą pokarmy, leki, jady owadów błonkoskrzydłych, pyłki roślin i czynniki infekcyjne. Chorują zarówno dzieci, jak i dorośli, a przebieg kliniczny może mieć różne nasilenie, od łagodnego do ciężkich reakcji anafilaktycznych.

Zdecydowanie rzadziej, u ok. 1% populacji, wysiewy bąbli pokrzywkowych trwają dłużej (powyżej 6 tygodni). Pokrzywka przewlekła jest dużym wyzwaniem diagnostycznym i terapeutycznym. Dzieli się ją na pokrzywkę indukowaną (wywołaną), jeśli wiadomo, jaki czynnik prowokuje wysiew bąbli pokrzywkowych, oraz spontaniczną, w której nie zdiagnozowano takiego bodźca (brak ewidentnego czynnika wyzwalającego). Istnieje wiele czynników wywołujących pokrzywkę w różnych mechanizmach (tab. 1). U części pacjentów współistnieje kilka odmian pokrzywki³.