Zasady farmakoterapii
Zastosowanie leków przeciwdepresyjnych w cukrzycy
dr hab. n. med. Edyta Sutkowska1
Współpraca: Karolina Sutkowska2
- Dlaczego cukrzyca podwyższa ryzyko wystąpienia depresji
- Zależności i korzyści płynące ze stosowania antydepresantów w wybranych zaburzeniach towarzyszących cukrzycy
- Teoria neuroplastyczności – jedna z teorii tłumaczących związek cukrzycy z depresją
- Na co zwracać uwagę w doborze preparatów, ich działania niepożądane, w tym potencjalnie niekorzystny wpływ na metabolizm glukozy
Mając na uwadze definicję wyrównania metabolicznego oraz ustalone cele leczenia cukrzycy, aby je osiągnąć, w terapii pacjentów z tą chorobą stosowanych jest coraz więcej grup leków. Jedne służą kontroli glikemii, inne wspomagają leczenie licznych zaburzeń, które często współwystępują z cukrzycą jako jej powikłania lub z powodu podobnej jak w cukrzycy patofizjologii (wspólne czynniki ryzyka). Jedną z takich grup są preparaty antydepresyjne, które mogą być wykorzystywane u pacjentów na różnym etapie zaburzeń gospodarki cukrowej, w co najmniej trzech przypadkach.
W pierwszej kolejności należy uwzględnić potrzebę leczenia depresji, która towarzyszy cukrzycy różnego typu. Wspomagająco leki przeciwdepresyjne stosowane są też w leczeniu otyłości. Ponadto stanowią one także podstawę leczenia bolesnej, obwodowej, symetrycznej, czuciowo-ruchowej neuropatii, powikłania przewlekłego, które również może występować niezależnie od typu cukrzycy.
Częstość współwystępowania objawów depresji u pacjentów z cukrzycą waha się od 9 do 60% w zależności od badań (metod screeningowania, protokołu)3, ale generalnie przyjmuje się, że obecność zdiagnozowanej cukrzycy podwaja ryzyko wystąpienia depresji4. Niestety osoby z DM częściej mają ciężką depresję, niż odnotowuje się to w populacji ogólnej5-7 i z tego powodu częściej wymagają farmakoterapii7-9. Ponadto obserwuje się dwukierunkowość zmian, ponieważ zdiagnozowana depresja również odpowiada za wyższe, 1,6-krotnie, ryzyko wystąpienia cukrzycy4,9,10. Ustalenie, które z zaburzeń pojawiło się pierwsze, czasami jest trudne, ponieważ w większości przypadków żadna z chorób nie rozpoczyna się nagle. Poza potwierdzeniem częstszego współwystępowania tych schorzeń, niestety istnieją także dowody na to, że pacjenci z jednoczesną depresją i cukrzycą mają o 50% zwiększone ryzyko śmiertelności11,12. Z powodu tych licznych zależności wprowadzono nawet termin diapression13 dla podkreślenia niepokojącej epidemiologii i gorszego rokowania u pacjentów, u których choroby te współistnieją.
Dokładny mechanizm odpowiedzialny za pojawienie się depresji u pacjentów z wcześniej rozpoznaną cukrzycą nie jest znany i zapewne nie jest to pojedyncze zaburzenie. Pod uwagę bierze się zarówno bardzo proste zależności:
