Psychiatria
Przemoc rówieśnicza – poznaj sprawcę i ofiarę
O tym, komu dobrze, a komu źle robi życie w grupie i jakie są tego konsekwencje, z dr hab. n. med. Barbarą Remberk, kierownikiem Kliniki Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, konsultantem krajowym w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży, rozmawia Anna Hucko
Czym jest presja rówieśnicza?
Oprócz wielu różnych mechanizmów to jeden z elementów współistnienia dzieci w grupie. Grupa narzuca konieczność dostosowania się, lecz również zachowania swojej indywidualności. Działania grupy mogą być dla dziecka korzystne lub niekorzystne – w zależności od tego, jakie ono jest. Presja rówieśnicza polegająca na tym, że oczekuje się od dziecka dostosowania się do grupy, nauki i zabawy z innymi, przestrzegania ustalonych reguł, nie może być uznana za niekorzystną. Presja jest czynnikiem niespecyficznym – dla dzieci, które nie radzą sobie z funkcjonowaniem w grupie z różnych przyczyn, może mieć negatywne skutki. Presję należy rozumieć jako czynnik ryzyka – tak jak w sezonie grypowym wszyscy stykamy się z wirusami, jedni chorują, inni nie, tak samo wszyscy w trakcie swojego rozwoju musimy w danych grupach funkcjonować, jednym robi to dobrze, innym źle, w zależności od tego, czy coś złego dzieje się w tej grupie, czy dziecko jest zbyt wrażliwe, ma trudności, które uniemożliwiają mu odnalezienie się wśród innych. Za każdym razem, gdy dziecko wchodzi do systemu funkcjonowania w grupie, jest pod opieką obcych dorosłych, musi się dostosować do obowiązujących zasad, sprostać oczekiwaniom, znaleźć swoje miejsce, współpracować – mogą się ujawnić różne trudności. O ile w żłobku mniejsze znaczenie mają trudności w relacjach rówieśniczych, o tyle w przedszkolu zaczynają być widoczne.
MT: Kiedy w grupie zaczyna się dziać źle?
B.R.: Najtrudniejsze, choć wcale nierzadkie, są sytuacje, w których dochodzi do prześladowania w najróżniejszych jego formach i przemocy rówieśniczej. Obecnie obowiązująca definicja prześladowania jest bardzo szeroka – oprócz przemocy fizycznej za przemoc rówieśniczą uznaje się również wykluczanie z grupy, izolowanie, obgadywanie, mniej bezpośrednie formy są traktowane jako przemoc psychiczna. Wachlarz możliwych nieprawidłowych zachowań jest szeroki, a niektóre z nich są powszechne. Negatywne mechanizmy funkcjonujące w zespole będą inne w grupie przedszkolnej, inne w szkolnej, a jeszcze inne wśród młodzieży – przedszkolaki raczej nie mają zorganizowanych grup prześladowczych, z czym zdarza się spotkać wśród starszych dzieci, a jeżeli mamy do czynienia z agresją, to wynika ona raczej z trudności w panowaniu nad swoimi emocjami, z nierozumienia sytuacji, z impulsywności. W grupach ponadgimnazjalnych te formy przemocy mogą przyjmować poważniejszą postać.
MT: Jak to się przedstawia w przypadku młodszych dzieci?
